یکی بود یکی نبود ؛ جیبی

یکی بود یکی نبود

نویسنده: سیدمحمدعلی جمالزاده
ناشر: معرفت
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 192
اندازه کتاب: جیبی - سال انتشار: 1348 _ 1345 - دوره چاپ : 9 _ 7

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ لبه جلد پشتی زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

مجموعه ی داستان " یکی بود یکی نبود" به عنوان آغازگر راه نوین داستان نویسی در ایران شناخته شده و جمالزاده به دلیل پیوند قوی اش با ادب گذشته فارسی از ادبیات داستانی فرنگ نیز بهره برده است. او در اغلب داستان هایش از مثل ها و تشبیه های ساده و زیبا برای زینت نثر خود استفاده می نمود و سعی داشت که آن تشبیه ها صرفاً یک تشبیه نباشد بلکه با فضای داستان نیز همخوانی داشته باشد و البته در برخی موراد بر جنبه ی طنز داستان نیز بیافزاید.

این مجموعه شامل حکایتهای «فارسی شکر است»، «رجل سیاسی»، «دوستی خاله خرسه»، «دردل ملا قربانعلی»، «بیله دیگ، بیله چغندر»، «ویلان الدوله» و داستان «کباب غاز» است که در نسخه الکترونیکی به آن افزوده شده و در نسخه چاپی موجود نیست.در پایان کتاب هم «مجموعه کلمات عوامانه فارسی» را که جناب جمال زاده جمع آوری کرده اند می بینیم.

جمالزاده، نخستین مجموعه داستان های کوتاه ایرانی را با عنوان یکی بود، یکی نبود در سال 1300خورشیدی در برلین منتشر کرد. داستان های وی درمورد انتقاد از وضع زمانه، ساده، طنزآمیز و آکنده از ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه است. 

وی با انتشار اولین مجموعه داستان کوتاهش به نام «یکی بود یکی نبود» به شهرت رسید. این مجموعه ، که شامل یک دیباچه و شش داستان کوتاه است ، به نظر بسیاری از منتقدان ، مهمترین اثر جمالزاده است که او را به عنوان نویسنده ای پیشگام در میان داستان نویسان معاصر شناسانده است. 

جمالزاده در دیباچه مجموعه یکی بود یکی نبود ، با نقد ذهنیت سنت گرای نویسندگان و ادبای زمان خود در ایران ، به دفاع از آنچه «دموکراسی ادبی» می نامد می پردازد. به زعم جمال زاده ، داستان ، یا به قول او رمان ، بهترین نوع ادبی برای رسیدن به دموکراسی ادبی است و این دموکراسی می تواند از دو منظر جلوه یابد. 

یکی از منظر موضوع و محتوای داستان ، که در این صورت نویسنده باید با انتخاب شخصیت های داستانی خود از میان مردم عادی ، به شرح آداب و رسوم آنان بپردازد و دیگر اینکه نویسنده ، به جای استفاده از «انشاهای غامض و غیر قابل فهم برای عموم»، زبان روزمره مردم عادی را در نوشته خود به کار گیرد.

به عقیده جمال زاده ، چنین داستان هایی نه تنها به جمع آوری و حفظ کلمات ، تعبیرات، ضرب المثل ها، اصطلاحات ، ساخت های کلام و لهجه های گوناگون یک زبان می انجامد، بلکه مردمِ طبقات و مناطق مختلف کشور و دیگر مناطق دنیا را با یکدیگر آشنا می سازد. 

جمال زاده به طور کلی ساده نویسی را به نویسندگان ایرانی توصیه می کند و شاید به همین سبب ، مضمون اولین داستان مجموعه یکی بود یکی نبود، یعنی «فارسی شکر است»، در باره ساده نویسی و ساده گویی است . در این داستان جمال زاده آدم هایش را از طبقات مختلف برمی گزیند تا آشفته بازار زبان خواص و پیامدهای آن را برای مردم عادی و زبان فارسی نشان دهد. زبانی که معجونی است از واژه ها و عبارات عربی ، و گفتار نامفهوم فرنگی مآب که ترکیبی نامأنوس از لغات فارسی و فرانسه است ، و از این طریق نمونه های طنزآمیزی از آشفتگی زبان فارسی را به خواننده نشان می دهد.

داستان در زندانی اتفاق می افتد که جوان روستایی بخت برگشته ای بی جهت در آن گرفتار آمده است و در آن یک شیخ و یک مرد فرنگی مأب هم زندانی هستند. جوان روستایی که نمی داند چرا زندانی شده ، علت را از آنها می پرسد ولی از فارسی نامفهوم شان چیزی نمی فهمد و می پندارد که با زبان جنیان صحبت می کنند.