رباعی قالبی دارد، با وزنی نرم و انعطاف‌پذیر که تغییر رکن‌های آن را، نظر به هجاهای آخر مصراع‌ها (خواه کوتاه یا کشیده) بیست و چهار گونه شمار کرده‌اند. البته، این تغییرات آن قدر دلپذیر و نرمند که گوش در وهله اول متوجه آنها نمی‌شود، اما از ملال یکسانی نواخت (ریتم) می‌کاهد. از همین رو، یک نمودار وزنی تقریبی برای آن مشخص کرده‌اند که همان جمله (لا حول و لا قوّه الا به الله) است. و این خوداشارتی است بر شگفتی از این تنوع.

اما شرط پسند و پذیرش این گونه شعر داشتن پیام و درون مایه‌ای والا در ظرفیتی چنین کوچک است. نکته‌دیگر آن که چهارمین مصراع رباعی باید گویای آن پیام و درون مایه باشد و طبیعی است که الهام آن مصراع نیز پیش از سه مصراع دیگر آشکار می‌شود. بی سوادی ات را رها کن. این جاست که شاعر باید، برای تلقین بهتر الهام خود، سه مصراع دیگر را بپردازد یا بهتر بگویم بیافریند. چنین است که، برای نمونه رباعی‌های اندک خیام با دیوان‌های بزرگان شعر، هم‌ارج می‌شود.

خیام ز پشت پرده سر مست آمد
با کوزه ای از ترانه در دست آمد
بگذشت هزاره ای و ما چشم به راه
تا نوبت ایرج زبردست آمد

***

ای عشق صدای سوختن می‌آید
یک حنجره ناله بی دهن می‌آید
ای سینه گر گرفته از هرم درون
دود تو برون ز شعر من می‌آید.