یادها و بودها ؛ خاطرات ایرج زهری

یادها و بودها 

نویسنده: ایرج زهری
ناشر: معین
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 292
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1396 _ 1382 - دوره چاپ: 7 _ 1

مروری بر کتاب

مصور

خاطرات ایرج زهری 

چنگ اندازی به گذشته ها و نگارش خاطره ها از جمله درمانهای درد دورافتادگان از ایران در سالهای پس از انقلاب است .
حفظ رابطه با زادگاهی که بازگشت بدان برای بسیاری خواب است و خیال و آرزوی دست نیافتنی ، تنها با گفتن « تلخ و شیرین » های گذشته مقدور ومیسر است . بسیاری از این خاطره نویسی ها رنگ سیاسی دارند و دم از « دولتمردان » و« دولتمندان » پیشین می زنند . در میان این گونه آثار کمتر کتابی را سراغ داریم که از هنر و هنرمندان بگوید .

کتاب «یادها و بودها» این سد را شکسته است. «ایرج زهری»، کارشناس و نقاد تئاتر در این کتاب بیش از هر چیز یادآور همین کشف و بازاندیشی است. آن چه ایرج زهری، منتقد، مترجم، نمایشنامه‌نویس و مدرس تئاتر در"یادها و بودها" در سال 1382 منتشر می‌کند، صرفاً خاطره نویسی نیست، بلکه از دید خود به کنکاش در مورد یک مقطع از فرهنگ و هنر معاصر(به ویژه تئاتر ایران) می‌پردازد.

...«یادها و بودها گونه‌ای کارنامه هنری است. قصد دارم که فضای تئاتر ایران را بررسی کنم؛ امتیازها و مشکل‌ها، بدی‌ها و خوبی‌های هنرمندانش(‌از جمله خودم) را نشان بدهم. در طول بیش از 40 سال حضور در پهنه هنر ایران با چهره‌های درخشانی از هنرمندان(هموطن و خارجی) آشنا شدم؛ دوستی برقرار کردم؛ هم محبت بسیار و هم دشمنی بی اندازه دیدم. اهل ملاحظه کاری، پارتی بازی و زد و بند نبودم. با هنر"راحت الحلقومی" و هنرمندان آن میانه‌ای نداشتم، به کم راضی نبودم، نه تنها بر دیگران که بر خود هم سخت می‌گرفتم و می‌گیرم... "هنر" گنجی است که بی رنج میسر نمی‌شود و"نقد"، ارزیابی و ارزشیابی است....

ایرج زُهَری در سال ۱۳۱۱ در شهر تهران چشم به جهان گشود.وی پس از اخذ دیپلم از دبیرستان رازی برای تحصیل به دانشکده حقوق دانشگاه تهران رفت، اما بر اثر آشنایی با هنر تئاتر زندگی او دگرگون شد. او با خود عهد کرد که جز اشتغال به تئاتر به هیچ کار دیگری نپردازد. با این عشق پرشور بود که برای تحصیل تئاتر عازم آلمان شد.

زهری پس از تحصیل تئاتر در مونیخ در سال ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و با بیشتر بنیادهای نمایشی و نهادهای هنری، هم به عنوان کارگردان و بازیگر و هم به عنوان منتقد و مدرس همکاری نزدیک برقرار کرد.زهری مرد نمایش بود، هم در صحنه تئاتر، هم روی اکران تلویزیون و هم پشت بلندگوی رادیو. او طی همکاری ۱۲ ساله خود با بنیادهای گوناگون تئاتری ده‌ها نمایشنامه نوشت و اجرا کرد.ترجمه‌های زیبا و دقیق، مقالات تئوریک و نقدهای زهری مرتب در مجلات فرهنگی مانند نگین، تماشا و رودکی منتشر می‌شد.

زهری از اوایل دهه ۱۳۶۰ به آلمان مهاجرت کرد و به رغم فشارها و سختی‌های زندگی، از کار و تلاش باز نایستاد، از هر فرصتی برای اجرای نمایش بهره گرفت، و در غربت بیشتر وقت خود را به کارهای پژوهشی و ترجمه متون نمایشی اختصاص داد.از ایرج زهری چندین نمایشنامه به جا مانده است که بیشتر لحنی طنزآمیز و انتقادی دارند و بیشتر آنها در ایران یا خارج، به کارگردانی خود او یا هنرمندان دیگر، روی صحنه رفته‌اند.

ایرج زهری ده‌ها اثر نمایشی را از زبان‌های آلمانی و فرانسوی به زبان فارسی ترجمه و منتشر کرده است. بسیاری از ترجمه‌های او نخست با تیراژی اندک در خارج منتشر شد، اما بعد توسط ناشران معتبر در ایران بازنشر یافت و مورد استقبال اهل تئاتر قرار گرفت. ایرج زهری از نویسندگان پرآوازه غرب آثار فراوانی را به فارسی برگردانده است، مانند: گئورگ بوشنر، برتولت برشت، ارنست توللر، اوگوست استریندبرگ، داریو فو، کورت گوتز، هاینر مولر، کارل فالنتین، ژان تردیو و... .

زهری از اوایل دهه ۱۳۸۰ به ایران برگشت و کوشید به عنوان مربی و مشاور هنری با گروه‌های تئاتری، به ویژه جوانان علاقه‌مند به تئاتر همکاری کند. وی خاطرات خود را در کتابی به عنوان «یادها و بودها» به یادگار گذاشته است. این کتاب تنها خاطرات شخصی نیست، بلکه به نوعی تاریخچه سرگذشت تئاتر مدرن در ایران به شمار می‌رود.

در این کتاب زهری با لحنی ساده و صادقانه فراز و نشیب زندگی و آزمون‌های تلخ و شیرین خود را بازگو می‌کند و خواننده با ذهن باز، منش انسانی و ذهن کاوشگر و پویای او آشنا می‌شود. در گوشه‌ای از این کتاب با بیانی ساده و دلنشین هم شیوه زندگی و هم راه و رسم هنری خود را روشن کرده است.