یادبود ایوب در جهان کافکا

یادبود ایوب در جهان کافکا

نویسنده: سیاوش جمادی
ناشر: قطره
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 272
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1394 _ 1379 - دوره چاپ: 3 _ 1

مروری بر کتاب

همراه با آثاری از کافکا

این کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش اول به یادبود ایوب در جهان کافکا می پردازد و بخش دوم به آثاری از کافکا اختصاص دارد که نویسنده آن ها را گزینش و ترجمه کرده است.

دبلیو. اچ. اودن می گوید: "
اگر قرار باشد از نویسنده ای نام ببریم که نسبت به زمانه ی ما همان نقشی را داشته باشد که دانته، شکسپیر و گوته در عهد خود داشتند، کافکا نخستین کسی است که بدین لحاظ در خور تأمل است.

نویسنده ی این کتاب بر آن است که جهان آفریده ی کافکا که از سرچشمه ی کشمکش های درونی خود او زاده می شود، نه تنها آینه ی تمام نمای بحران ایمان و غروب حقیقت در عصر ماست بلکه هم چون زندگی دردآلود و بلازده ی آفریننده اش صحنه ی زنده و مجسم ژرف ترین و کهن ترین پارادوکس های زندگی بنی آدم در آوردگاهی نابرابر با راز هستی است. و بدین سان مضامین آثار کافکا همزاد آدم است، که هبوط او از باغ عدن کهن ترین حسب و حال این ماجراست زیرا او نخستین انسان، نخستین پیامبر و نخستین طاغی بود که به قول خود کافکا ماجرایش همواره در ما تکرار می شود.

اما جهان کافکا که جان مایه ی آن پیکار ناگزیر آدمی با سرنوشت مقدر اوست با هیچ اثری بیش از درام کهن ایوب هم داستان نیست، جز آن که در آن دیگر از ظهور یهوه و امید رحمت او اثری نیست. گویی یک فریاد است که پس از دو هزاره از گلوی دیگری در آسمان تهی طنین انداز می شود.

هنر کافکا به یک معنا احیای پرسش‌های اساطیری و دینی کهن، و در عین حال جاودانه است .در آثار او وضعیت آدم، پرومته و ایوب تجدید می‌شود و از آن جا به سرچشمه‌های آغازین دین و اخلاق برمی‌گردد تا تکلیف خود را با آن‌ها روشن کند...ایمان و الحاد قشری هر دو به یکسان در جهان کافکا فریبی بیش نیست، اما آثار کافکا کاوشی به ژرفای این هر دو است .

این کاوش، پرسش‌های ایوب را از نو همچون بلایی ناخواسته بر خواب شیرین ما نازل می‌کند...فریاد دادخواهی ایوب همچون پیام قهرمانان کافکا در دفاع از زندگی بود نه مرگ ...هنر کافکا تا آخرین نفس به انسان خاکی وفادار است، و بر خلاف "کرکه گور "و "سنت اگوستین "هرگز در آن روزنه‌ای به عالم قدس باز نمی‌شود.

یخبندان جهان کافکا بقایای کویر سترونی است که پیشینه تاریخی یهود در آن به سنگواره‌ها و لاشه‌های استحاله یافته‌ای که از اصل خود گسلیده‌اند تبدیل شده است .قهرمانان او فروافتاده، سرگردان، و بلاتکلیف در دایره‌ای احاطه کننده و بی در رو گرفتار آمده‌اند که هویت آن هرگز به نحو روشن و قطعی ظاهر و معلوم نمی‌شود...

عنوان بخش نخست این نوشته ممکن است درنظر خوانندگان حمل بر این داعیه محال گردد که نویسنده مدعی است کافکا را همان طور که واقعا بوده، شناخته است. امّا، چنین نیست من از شناخت کامل و با لذات نزدیک ترین کسان خود و حتی شناخت خود نیز عاجزم، شناخت نویسنده پیچیده ای چون کافکا، آن هم با این همه بعد زمان، مکان و فرهنگ که جای خود دارد.

اساسا شخص کافکا زنده و همنشین با من نبوده است تا بتوانم جهان او را بشناسم. او در ۳ ژوئن ۱۹۲۴ در آسایشگاه مسلولین کیرلینگ نزدیک وین مرده است و من در آخرین سال قرن بیستم در گوشه ای از خاورمیانه آشفته زندگی می کنم، و تازه این کلی ترین طرح فاصله ماست که هیچ یک از جزئیات بی شمار این فاصله را بیان نمی کند. اگر شناخت شخصی که ۷۵ سال پیش مرده ممکن باشد، بهتر است آن را به اهل احضار روح بسپریم.

کافکا به واسطه آثارش و آثارش به واسطه جهان من با من نسبت برقرار می کند. هر ادعایی جز این در بهترین شکل خود تبدیل کردن هنرمند و اثرش به ماشین مکانیکی و به قول فرمالیست ها به « وحدتی ارگانیک » و قایم به ذات است و این بدان معنی است که سرنا را از سر گشادش بزنیم، زیرا به هرحال هر اثر هنری از جهان انسانی زنده صادر شده است.

درست است که ممکن نیست به تمامی دریابیم که در سر دیگری ــ خواه هنرمند مرده یا زنده و خواه اطرافیان خودمان ــ چه می گذرد، امّا ما که نمی توانیم سر کسی را بشکنیم. و اگر چنین کنیم از آن دیگری تنی بی سر می ماند که شناختش ممکن و آسان است، امّا این دیگر شناخت دیگری نیست، بلکه قابل شناخت کردن او به قیمت کشتن اوست. البته نویسندگان آثار خود را نه برای نقادان بلکه برای خوانندگان می نویسند.

هر اثر ادبی بزرگی را صدها هزار تن با زبان ها و فرهنگ های گوناگون می خوانند. ممکن است متاثر از آن اشک بریزند، شادمان شوند، نومید یا امیدوار گردند و به نکات تازه ای پی ببرند، امّا بی تردید هیچ یک از آنها نویسنده. و اثرش را آن طور که ما اجزاء و کارکرد یک ماشین را می شناسیم نمی شناند. اگر چنین شناختی ممکن باشد بهتر است آن را به اهل نقد بسپریم.

فهرست

هنرمند گرسنگی
پل
اعلامیه
دیوار بزرگ چین
تحقیقات یک سگ