گلچینی از نامورنامه باستان

نويسنده: محمد دبیرسیاقی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 310
اندازه كتاب: رقعی - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

منظومه ای داستانی در یک مقدمه و پنج بند

این کتاب گلچینی است از مهم‌ ترین مباحث فرهنگی و اساطیری نامورنامه باستان، شاهنامه حضرت فردوسی. در این گلچین به نقل برخی از داستان ‌های رزمی یا سرگذشت برخی از شاهان و بزرگان و ابیات متضمن پند و اندرز پرداخته نشده است بلکه به تنوع مطالب و آموزندگی آن‌ ها نیز توجه گشته و بر سودمندی و ثمردهی‌ شان تکیه شده و برای سازگار بودن ‌شان سلیقه ‌های گوناگون، کوشش به کار رفته است. در این میان نمایاندن هنرمندی و استادی فردوسی و ارزش شاهکار جاودانی او نیز از نظر دور نمانده است.

برای مثال ابیات متضمن طلوع و غروب خورشید و ماه که در سراسر شاهنامه رنگ‌ها و نقش‌ها و شکل‌ها و جلوه‌های متفاوت دارد یا خطبه‌های آغاز داستان‌ها که براعت استهلال‌گونه، خواننده را از پیش با دورنمای آنچه در داستان تفصیل یافته است، آشنا می‌کند، حد سخندانی و قوت طبع و گشادگی زبان سراینده را به‌خوبی می‌رساند. شاهنامه را می‌ توان فرهنگ ایران و ایرانی به معنی کامل کلمه از هزاران سال پیش تا پایان قرن چهارم هجری دانست و این گلچین و گزیده را از آن خرّم بوستان و پر گُل گلستان مختصر نموداری و مُشتی از خرواری به حساب توان آورد.

حضرت فردوسی در سال ۳۲۹ یا ۳۳۰ هجری قمری در روستای باژ در حوالی طوس زاده شد. از دوران نوجوانی حکیم آگاهی نداریم. در آن روزگار ابومنصور محمد بن عبدالرزاق حاکم طوس (که بعدها سپهسالار کل خراسان گردید) به دلیل علاقه وافر به ریشه ایرانی خود، به گردآوری و احیای داستان‌ها و افسانه‌ها و اساطیر ایران باستان اهتمام ورزید و برای این منظور، تنی چند از بزرگان و اندیشمندان و آگاهان ایرانی را از خراسان و سیستان به طوس فراخواند و وظیفه گردآوری این داستان‌ها را بدان‌ها سپرد.

مجموع مطالب گردآوری شده از آن‌ها، شاهنامه نام گرفت (معادل خدای‌نامه در عصر ساسانی) و یک نسخه از این کتاب به طریقی به دست فردوسی رسید. فردوسی که علاقه‌ای ویژه به فرهنگ و اساطیر ایران باستان داشت و در جوانی چند داستان ایرانی را به نظم کشیده بود، دست به کار شد و تمام این کتاب را طی سی سال منظوم ساخت و شاهنامه فردوسی بدین‌گونه متولد گردید.

گنجی که فردوسی برای ایران و ایرانی برجای گذاشت تنها تاریخ و روایات داستانی و اساطیری‌ِ ایران قدیم نیست. بلکه فرهنگ ایران است. شناسنامه ایران است. نتیجه‌گیری‌ها که به مناسبت وقایع در پایان داستان‌‌ها آمده است، گنجینه‌ای است از اندرزها و پندهای فوق‌العاده ارزشمند و انسانی که به ساخت انسانیت در جهان کمک شایانی می‌نماید. ارجی که شاعر بر خِرَد می‌نهد و پاسی که اندیشه‌های بلند را می‌دارد، یادآور باریک‌اندیشی و بلندنظری و دوربینی پیروان فرقه‌ها و طریقه‌ها و مذاهب معروف و مترقی چون معتزله و شیعه و عارفان است. از اینجاست که این کتاب ارجمند، هم سند شایستگی زبان پارسی است و هم گنجینه فرهنگ و معارف ایران تا عصر فردوسی و از همین روی، مطالعه آن بر هر ایرانی، بایسته است.