این اثر به مثابه قطره ای است که بر روی دریای کرانه ناپدید ادب و فرهنگ ایران فرو می چکد و مدعی کشف و اکتشافی هم نیست اما آرزومند است که فتح بابی باشد برای مطالعات همه جانبه و عمیق و گسترده این ادبیات “غريب” افتاده! “غریب” زیرا هنوز بسیاری از ابعاد، اجتماعی، انسانی، سیاسی، فلسفی، عرفانی و زیباشناختی آن مورد بحث و نقد گسترده قرار نگرفته است.

چه کسی می تواند منکر شود که تنها فردوسی و مولانا هر یک به تنهایی چندین تحلیل را می توانند به خود اختصاص دهند، تا چه رسد به آنکه همه این قله های سر بر آسمان سای ادب و فرهنگ ایران زمین را خواسته باشیم از نظر بگذرانیم. البته خواننده می داند که هدف تحلیل گفتمانی همه گفتار و آثار این بزرگان نیست که کاری است غیر ممکن، بل منظور این است که نظری بر گفتمان سیاسی و اجتماعی بعضی از این بزرگان بیندازیم و بر یکی دو جریان تکیه کنیم...

انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، این دو پدیده شگفت‌انگیز تاریخ یكصد ساله اخیر ایران،اگر به درستی شناخته و شناسانده شوند، می‌توانند نقاب از رخ بسیاری از رازها و رمزها و خوی‌ها و بایدها و نبایدها بركشند. در هر دو انقلاب ، نشانهای برجسته‌ای از صفا، ساده‌دلی، ایثار، وطن‌دوستی، عدالت‌جویی و آزادی‌خواهی می‌توان یافت، همچنان كه می‌توان جای پای حقد، حسد، كینه، توطئه، تهمت و دروغ را نیز در سنگ‌فرش كوچه‌های تاریخشان دید!

در میان كسانی كه در مورد این دو پدیده تاریخی سخن گفته‌اند، هم قلم های سلیم و سالم دیده می‌شود و هم قلمهای كینه توز و انتقام‌جو و حتی در پاره‌ای موارد دروغ‌زن و دریك كلام ناسالم! اما در مورد وقوع این دو انقلاب فرضیات گوناگونی مطرح شده است ؛ ولی فرضیه‌ای كه به گمان نویسنده این اثر از روایی و كارایی بیشتری برخوردار است، فرضیه فرهنگی است. به این معنی كه فرهنگ در معنی گسترده‌اش، مهمترین عامل شكل‌گیری و پیروزی این دو انقلاب بوده است.

این فرهنگ را بیشتر به شكل ادبیات سیاسی و در قالب گفتمانی می‌توان تبیین كرد. منظور از گفتمان و رویكرد گفتمانی، مجموعه عوامل تأثیرگذار بر ذهن و زبان و رفتار و كردار مردم است؛ از دین و مذهب و ایدئولوژی گرفته تا شعر و ادب و هنر . از شعارهایی با درون‌مایه مذهبی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی گرفته تا موسیقی و ترانه و تصنیف و نمایش و روزنامه و شب‌نامه! در این كتاب از همه این عوامل به ایجاز و اختصار سخن به میان آمده است.

فصل اول کتاب به معرفی سبک و شیوه کار اختصاص دارد. در این فصل، انواع نقد به اختصار توضیح داده می شود و بر کارآیی بیشتر «ساخت گرایی تکوینی»- که بر اساس رابطه متقابل پدیده ها و اصل کلیت شکل می گیرد - در تحلیل گفتمان ادبیات سیاسی ایران تاکید می گردد.در فصل دوم مبانی نظری و تعاریف «گفتمان» مورد توجه قرار می گیرد. موضوع فصل سوم «ادبیات و سیاست» است.

فصل چهارم، با عنوان«تبارشناسی ادبیات پیش از مشروطه»، اشاره ای است به‌«سیاست در آینه ادبیات کهن»، «بنیان سیاسی زبان فارسی» و «صداهای اصلی ادبیات پیش از مشروطه». در فصل پنجم، زمینه های شکل گیری گفتمان مشروطه بررسی می شود. موضوع فصل ششم کتاب، «جلوه ها و ابزارهای گوناگون گفتمان مشروطیت» است. در فصل هفتم، چهره های برجسته گفتمان سیاسی مشروطه مانند «میرزا علی اکبر صابر»، «میرزا فتحعلی آخوندزاده»، «میرزا آقاخانی کرمانی»، «عبدالرحیم طالبوف» و «میرزا ملکم خان» معرفی می شوند.

فصل های هشتم تا یازدهم کتاب، به بررسی گفتمان سیاسی سال های 1350 تا 1357، زمینه های پیدایش و ویژگی های آن اختصاص دارد. در فصل دوازدهم، تاثیر گفتمان خارجی، برگفتمان ادبیات سیاسی در دهه 50 بازگو می شود. فصل سیزدهم، جمع بندی و فهرست مفصل منابع و ماخذ کتاب است.