گفتارها و گفتگوهائی درباره تعزیه

نويسنده: صادق همایونی
ناشر: نويد شيراز
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 175
اندازه كتاب: وزیری - سال انتشار: 1382 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

مصور

تعزیه که نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی- شیعی و بیشتر درباره کشته‌شدن امام حسین ع و مصائب اهل بیت است به بالندگی تئاتر در ایران کمک رسانده است. جذبه و شوری که مشاهده تعزیه در جان صادق همایونی پدید می آورد، او را بر آن داشت تا برای آشنایی بیشتر با حوادث پشت صحنه تعزیه خوانی تلاش نماید. کتاب حاضر، نتیجه همین کوشش هاست.

همایونی در بخش اول تحت عنوان "سخنانی پیرامون تعزیه" به ترتیب در رابطه با ریشه های تاریخی مذهبی تعزیه، ریشه های نمایش در ایران قبل از اسلام، تحولات و سیر تکامل تعزیه، ارکان و عناصر سازنده تعزیه ، بیگانگان و تعزیه های ایرانی، سرایندگان تعزیه ها و منبع الهام آنان، تعداد و اسامی تعزیه ها، نسخه ها و طریقه تعزیه خوانی، ترتیب تعزیه خوانی، وسائل، ابزار و لباس، محل های تعزیه خوانی و تعزیه خوانان مشهور شیراز، تعزیه های مضحک، تعزیه و نویسندگان و پژوهشگران ایران، اصطلاحات و اسامی در تعزیه سخن رانده است.

مولف یکی از علل درخشش تعزیه در برهه‌ای از زمان را محصول همبستگی حیرت‌اور اجزا و عوامل آن با ذوق و نیاز توده‌ی مردم می‌داند بنابراین یکی از عمده علل زوال و افول تعزیه را حضور اشرافیت در آن و اشرافی شدن آن می‌داند و معتقد است تعزیه هنری مذهبی و توده‌ای بوده است که اشرافیت آنرا به سوی زوال کشانده است.

صادق همایونی در بخش دوم کتابش تعزیه را به عنوان یک مراسم آیینی- نمایشی مورد بررسی قرار می‌دهد و تلاش دارد تا عناصر سازنده‌ی تعزیه را در فصل ابتدایی از منظر اجرایی بررسی نماید، اما سئوال اینجاست که اگر استفاده از اشیاء و عناصر مختلف و هماهنگی کامل بازی با متن و گفتگوها عناصر سازنده‌ی تعزیه هستند و یا اگر شعر و موسیقی هم از عناصر تشکیل دهنده‌ی تعزیه هستند، سخنوری، نقالی، توجه دقیق به نکات روانشناسی و توجه به مسائل سیاسی و اجتماعی چگونه می‌تواند عناصر سازنده‌ی تعزیه باشند؟ بعبارت بهتر نویسنده در این قسمت که تلاش داشته است تعزیه را در اجرا به دوازده عنصر سازنده تقسیم نماید،

تقسیم بندی همترازی انجام نداده است، بطوری که بخشی از این دسته‌بندی‌ها با هم همپوشانی بسیاری روبرو هستند، برای مثال در عناصری چون نقالی، پرده‌داری و عزاداری هم شعر حضور دارد و هم سخنوری و هم استفاده از اشیاء. از سوی دیگر برخی از دسته‌بندی‌ها مثل نقالی و پرده‌خوانی خود حاوی عناصری هستند که تنها برخی از عناصرشان در تعزیه در کنار سایر عناصر به کار بسته شده است و نقالی و عزاداری و پرده‌خوانی شیوه‌های نمایشی‌ای هستند که درکنار تعزیه در آن زمان درجامعه حضور داشته است و به نوعی ریشه‌های تعزیه به حساب می‌آیند.

...زن در تعزيه ايراني با دو چهره كاملاً متضاد خود را مي نماياند، يكي در چهره خوبان كه از موافق خوانانند و ديگر در چهره بدان كه از مخالف خوانانند. در چهر نخست زن سراپا خوبي و عفاف و پاكي و نجابت است. غمخواريست سخت درد آشنا و فداكار و آماده تحمل هر رنج گراني براي ياران و كسان و حتي همراهان خود. او هرگز از حوادث خونبار و دردناكي كه احاطه اش كرده و به مخاطره اش افكنده هراسي ندارد و....