گفت و گوی فرهنگ و تمدن ها

نویسنده: محمدعلی مهیمنی
ناشر: ثالث
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 325
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1379 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

در تاریخ کوتاهی که بر جهان پس از یازدهم سپتامبر 2001 میلادی گذر کرده، شاهد بروز افراط گرایی و بنیادگرایی عمیقی در میان تفاسیر و خوانش های درون تمدنی شده ایم که در بارزترین و رسانه ای ترین این خوانش های افراط گرایانه، بنیادگرایی اسلام گرایانه در منطقه خاورمیانه قابل رد گیری می باشد. آن چه که این خوانش و تفسیر بنیادگرایانه را صورت می بخشد به زعم اکبر احمد؛ اندیشمند و جامعه شناس معاصر مسلمان، مساله "هویت" و مولفه های معنابخش آن هست. گفتگو و آن چه که امکان گفتگو را مهیا می سازد؛ پذیرش و احترام حداقلی به هویت و برساخته های هویت "دیگری" می باشد؛ و این دقیقن همان چیزی هست که در جهان پسا یازده سپتامبری به تمامی با چالش مواجه شده است.

انسان، به خاطر غریزه های ثابتی که در وجودش می شناسیم، در هر جای زمین یا تاریخ، در برابر رویدادها و موضوعات، عکس العمل های نسبتاً مُشابهی از خود نشان می دهد. به عنوان نمونه، همه انسان ها به داشته های مادّی و معنوی خویش تعلّق خاطر دارند و آنها را پاس می دارند (غریزه اوّل). از طرف دیگر، گرایش درونی به آزمودن چیزهای تازه و عرصه های نامکشوف (غریزه دوم) و انگیزه قوی برای رفع نیازهای مادّی و معنوی (غریزه سوم) نیز در نهاد انسان، شناخته شده است. بدین ترتیب، انسان به طور دائم در معرض کشمکش درونی میان این سه غریزه است.

فرد یا جامعه انسانی، در جریان شناخت فرهنگ یا تمدّنی جدید، چه رفتاری از خود، نشان می دهد؟ آیا با تمام وجود، سنّت ها، اسطوره ها، باورها و حتّی میراث مادّی خود را نگه می دارد و به مقاومت در برابر فرهنگ و تمدّن جدید و طرد آن می پردازد؟ یا خود را می بازد و مسحور فضاهای تازه و محصولات نادیده و مفاهیم ناشنیده می شود؟ یا این که دست به انتخاب می زند و به قدر نیاز و در ابعاد و سطوحی که داشته های خود را ناکارآمد می بیند، از عناصر فرهنگ و تمدّن دیگر، برداشت و آنها را جایگزین داشته های خود می کند؟

اگر در تاریخ انسان، نمونه های گوناگونی برای هر سه فرض یاد شده، به چشم می آید، نباید آن را به حساب بی ضابطگی رفتار انسان و جوامع انسانی گذاشت؛ چرا که بدون اطلاع دقیق از کارآمدیِ «داشته ها» و «یافته های» یک جامعه، نمی توان درباره رفتار آن جامعه در مواجهه با فرهنگ و تمدّن دیگر، اظهار نظر کرد.