گزیده مرصاد العباد

گزیده مرصاد العباد

نویسنده: نجم الدین رازی
مصحح: محمد امین ریاحی
ناشر: علمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 300
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ : 20

مروری بر کتاب

مرصاد العباد از نفائس متون منثور و آثار نغز عرفانی فارسی است که مقارن حمله مغول در سالهای 618 و 620 تالیف گردیده واز همان زمان به عنوان رایج ترین متن عرفانی مورد مراجعه اشتمال بریک دوره تعلیمات عرفانی به صورتی کامل در نوع خود کم نظیر و از نظر شیوایی و در برداشتن تعبیرات فصیح و نکات نادر لغوی و دستوری از شاهکارهای گرانمایه زیان فارسی است.

این کتاب یادگار جاویدان یکی از پرآشوب ترین ادوار تاریخ ایران است که به علت اوج اعتلای فرهنگ اسلامی ایران، و کثرت کینه ها و بحث های فکری میان فرق مختلف، و جنگهای داخلی و بالاخره هجوم چیرگی تتار، و فراهم شدن موجبات انقراض خلافت بغداد، اهمیت خاصی دارد که اثر آن همه در لابلای مرصاد العباد منعکس است.

مرصادالعباد نجم‌الدین رازی که نام مولف خود را در زبان و ادب فارسی و عرفان ایرانی بلندآوازه ساخته، بی‌تردید یکی از متن‌های ارزنده‌ی زبان فارسی است. این کتاب یادگار جاویدان یکی از پرآشوب‌ترین ادوار تاریخ ایران است که علت اوج اعتلای فرهنگ اسلامی ایران و کثرت کینه‌ها و بحث‌های فکری میان فرق مختلف و جنگ‌های داخلی و بالاخره هجوم و چیرگی تتار و فراهم‌شدن موجبات انقراض خلافت بغداد، اهمیت خاصی دارد، که اثر آنهمه در لابه‌لای مرصادالعباد منعکس است.

نثر ساده و پخته‌ی کتاب و دربرداشتن نکات تاریخی و اجتماعی از روزگار مولف و سخنان بزرگان و اشعار لطیفی از چهار قرن اول شعر فارسی، ازجمله دو رباعی از خیام و یک‌دو بیتی از لهجه‌ی قدیم رازی و نیز لغات و تعبیرات نادر فارسی و اصطلاحات تاریخی و اجتماعی قرن هفتم و اصطلاحات عرفانی اهمیتی خاص بدان داده که نزدیک به هشت قرن از تاریخ تالیف کتاب تا امروز دست‌به‌دست می‌گشته است…

مرصاد العباد بر پنج باب و چهل فصل بنا شده، و فهرست فصول در مقدمه آن آمده‌است.باب دوم مبداء موجودات یا آفرینش جهان و انسان است و در فصل چهارم و پنجم آن داستان لطیف دلاویزی از آفرینش آدم پرداخته که بی‌شبهه از دلاویزترین نثرهای شاعرانه در زبان فارسی بشمار می‌آید.

باب سوم در معاش خلق مفصل‌ترین ابواب کتاب و قریب به نیمی از آن را شامل است و در آن طی بیست فصل اصول عقاید عرفانی آمده‌است. در باب چهارم در ضمن چهار فصل معاد نفوس مختلف نگارش یافته‌است.در باب پنجم سلوک طوایف مختلف از پادشاهان تا پیشه‌وران و برزگران و وظایف اخلاقی و دینی هر طبقه در هشت فصل بیان گردیده، و این باب از نظر اشتمال بر جزئیات وضع اجتماعی عصر تألیف کتاب از ممتع‌ترین قسمتهای آن است.

گرچه کتاب در دوران اعتلای نثر فنی نوشته شده‌است در مجموع انشای آن (چون غالب آثار صوفیانه) به‌نسبت ساده‌است؛ ولی نثر آن یک‌دست نیست و گاه تأثیر نثر فنی در آن دیده می‌شود. به مقتضای موضوع کاربرد صنایع لفظی کاستی و فزونی می‌گیرد. مرصادالعباد از آخرین نمونه‌های نثر خوب فارسی‌است.از جمله موارد اهمیت مرصادالعباد این است که از قدیم‌ترین کتاب‌های فارسی‌است که در آن رباعی‌هایی از خیام در مقام انتقاد شدید از وی نقل شده‌است. مرصادالعباد از آثاری بوده‌است که حافظ خوانده و از آن تأثیر گرفته‌است.