گاتها سرودهای مینوی زرتشت

گات ها ؛ سرودهای مینوی زرتشت

نویسنده: حسین وحیدی
ناشر: امیر کبیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 176
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1380 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

در فاجعه کتاب سوزان حمله اعراب در زمان ساسانیان بسیاری از نامه‌های باستان از بین رفته‌اند. گات‌ها، سرودهای زرتشت از این گزند دور مانده است. از دیرباز، مغان زرتشتی برای رسیدن به مقام، باید گات‌ها را به یاد می‌سپردند. به همین دلیل گات‌ها دست‌نخورده سینه به سینه به آیندگان منتقل شده است. بسیاری بر این گمانند که شعر و شاعری از زمان رودکی آغاز شده است، ولی ایرانیان باستان دارای شعر بودند که گات‌ها از کهن‌ترین سروده‌هاست.

گات‌ها به زبان اوستا در 1768 پیش از میلاد سروده شده است. ایرانیان از آن تاریخ یکتاپرست و دارای کتاب بوده‌اند. در سراسر سروده‌ها گات‌ها، مردم به راستی، اندیشه نیک و خردورزی و بازداشتن از پیوند با دروند (کافر) فراخوانده شده‌اند. 

نام زرتشت بر اساس متون اوستایی زراثوشترا بوده‌است که نامی مرکب است. از «زَرَت» که ممکن است معنی زرد و زرین یا پیر داشته باشد و «اشترا» که برخی آن را شتر و برخی معنی آن را آسترا به معنی ستاره در نظر گرفته‌اند. دارندهٔ شتر زرد، دارندهٔ شتر پیر، دارندهٔ شتر با جرأت، درخشان و زرد مثل طلا، پسر ستاره، ، ستارهٔ درخشان و روشنایی زرین معانی گوناگونی است که تا به حال محققان برای نام زرتشت ذکر کرده‌اند.

با آنکه در مورد زادگاه زرتشت تاکنون تحقیق گسترده‌ای صورت گرفته ولی هنوز نتیجهٔ قطعی به دست نیامده‌است. از گات‌ها که تنها مآخذ اساسی راجع به زندگی زرتشت است، هیچگونه اطلاع روشنی، خواه در باب مولد و خواه دربارهٔ محل دعوت و منطقهٔ عمل او، به دست نمی‌آید. در چندین قسمت از یشت‌ها در اوستا محل فعالیت دینی زرتشت ایرانویج ذکر شده‌است. در منابع زبان پهلوی و به دنبال آنها در کتاب‌های عربی و فارسی ایرانویج را با آذربایجان یکی شمرده‌اند. دانشمندان انتساب زرتشت را به آذربایجان، به دلایل فراوان مردود می‌دانند که مهم‌ترین آنها دلایل زبانی است. زبان اوستایی یعنی زبان کتاب اوستا زبانی است متعلق به شرق ایران و در این کتاب هیچ نشانی از واژه‌هایی که اصل مادی یا فارسی باستان داشته باشد، دیده نمی‌شود. امروزه بیشتر دانشمندان ایران‌شناس ایرانویج را خوارزم به شمار آورده و زادگاه زردشت را آنجا دانسته‌اند....

گات‌ها کهن‌ترین اثری است که از روزگاران پیشین برای ایران باقی‌مانده‌است و از حیث صرف و نحو و زبان و تعبیر و فکر با سایر قسمت‌های اوستا فرق دارد. قطعاتی که دلیل سخن‌گوئی خود زرتشت است، در گات‌ها بسیار دیده می‌شود. چنان‌که در شش‌تا از گات‌ها سراینده به عنوان اول شخص از خود یاد می‌کند.

به دلیل تصرفاتی که به خصوص در دورهٔ ساسانی، در دین زرتشت، کرده‌اند، گات‌ها منبع بسیار معتبری برای شناخت عقاید اصلی زرتشت به شمار می‌رود. فصل‌های یسنا، هات نامیده می‌شوند. کل گات‌ها ۱۷ هات است و شامل ۲۳۸ بند و ۸۹۶ بیت و ۵۵۶۰ کلمه است. گات‌ها منظوم است و از جهت وزن شعر و تعداد مصراع‌ها در هر بند، به ۵ بخش به شرح زیر تقسیم شده‌است.