کوچ نشینی در شمال خراسان

کوچ نشینی در شمال خراسان

نویسنده: محمدحسین پاپلی یزدی
مترجم : اصغر کریمی
ناشر: آستان قدس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 638
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1371 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ نوشته تقدیمی دارد ، جلد پشتی زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

مصور - نقشه های خارج از متن

کردهایِ خُراسان بخشی از مردم کرد ایران‌اند که پراکنش آنان در منطقه شمال خراسان است. این منطقه با نام کردخانه یا خُراسانِ کُردیهِ شناخته می‌شود. زبان مردم این منطقه کردی کرمانجی و دین آنان اسلام شیعه است.جمعیت کردهای خراسان با استناد به برخی از آمارهای تا دو میلیون نفر برآورد می‌ شود.

این منطقه در شمال خراسان در ایران قرار گرفته‌است. این اقوام شامل حدود ۲۲ ایل یا طوایف مهم کردی است. اکنون این منطقه با توجه به تقسیمات سیاسی ایران جزئی از استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی و گلستان به حساب می‌آید. شهرهای حاشیه رودخانه اترک به ترتیب قوچان، فاروج، شیروان، بجنورد و آشخانه و در دیگر قسمت‌ها درگز، اسفراین، کلات و چناران دارای اقوام کرد می‌باشند. بیشترین جمعیت کردنشین در شهرهای بجنورد، قوچان، شیروان، فاروج و اسفراین و درگز می‌باشند.

در استان خراسان شمالی بیش از 50 درصد و در استان خراسان رضوی 10 درصد از جمعیت را کردها تشکیل می‌دهند که یکی از گروهای قومی این استان‌اند. اینان شیعه مذهب هستند. حدوداً ۲۲ قبیله مهم و ۱۲۲ گروه از این قومیت در خراسان ساکن‌اند. کردهای خراسان از شاخه کورمانجها هستند و به زبان کردی کرمانجی سخن می‌گویند. یکی از عمده ویژگی‌های قوم کرمانج خراسان شمالی که افراد این قوم را از دیگر اقوام ممتاز می‌کرده پوشش مردان و زنان این قوم بوده‌است که اکنون تنها به عنوان زینت به کار برده می‌شود. تنها بعضاً این پوشش اصیل کرمانجی در میان زنان عشایر، آن هم زنان مسن‌تر، دیده می‌شود و گاه نیز اهالی خطه خراسان شمالی در مجالس جشن و شادی اقدام به پوشیدن لباس‌های کرمانجی می‌کنند.

نیمه کوچ نشینان کرد شمال خراسان از همان اصل وتبارکردهای کوچ نشین خراسان هستند سه گونه کوچ نشین کرد رامی توان درشمال خراسان از هم تشخیص داد.
 1. نیمه کوچ نشینان کرد که یک محل استقرارثابت دارند ومبادرت به کشت های آبی مهم وباارزشی می کنند.
2. نیمه کوچ نشینان کردکه دارای دو محل استقرار ثابت هستند یکی روستای اصلی آنها بایک ارتفاع کاملاً مرتفع که درآن مبادرت به کشتهای آبی ودیمی می کنند ودیگری دهکده های کوچک پراکنده ای که در محله زمستانی به وجودآمده اند ودارای یک ارتفاع متوسط می باشدکه درآن ها منحصرا ًمبادرت به کشت دیم می کنند.
3. نیمه کوچ نشینان قدیمی که قبلاً درمساحت های بلند تغییرمحل می دادند ولی مدت اندکی است که تبدیل به کوچ نشین شده اندکه درفاصله های کوتاه تغییرمحل می دهند تاجایی که حتماً از زندگی نیمه کوچ نشینی گذرکرده اند ووارد زندگی شبانی شده اند.

 گروه سوم ایلات و عشایر ساکن یکجا نشین شدن ایلات وعشایر براثرتغییرشیوه معیشت ضعف وذوالی نگهداری سنتی و اشتغال به فعالیت های زراعی وامور دیگر است که بتدریج از کوچ نشینی به نیمه کوچ نشینی وسرانجام به یکجا نشینی منجرشده است. عشایر یک جانشین به زراعت توام با دامداری اشتغال دارند . اغلب دامهای خودرا درچراگاه های اطراف آبادی محل سکونت خود چرامی دهند یا به وسیله چوپان به مراتع دور دست می برند. رمه گردانی شیوه ای ازدامداری سنتی است که در آن خانواده عشایر درکناروسایل زندگی دامدار یا دامداران در آبادی مسکن می گزینند ، ولی گوسفندان همه افراد آبادی به وسیله یک یاچند چوپان یارمه گردان–که ازافراد خود آنها هستند.

...عروسی کردهای خراسان امروز فراتر از عروسی‌های رایج است و عملاً به جشن بزرگ و همایش فرهنگی در منطقه تبدیل شده‌است. حضور جمعیت از شهرهای مختلف، هنرنمایی هنرمندان گوناگون، تجلیل از سرآمدان موسیقی وفرهنگ منطقه در برخی عروسی‌ها حضور زنان با لباس زیبا و رنگارنگ محلی، شعر خوانی شاعران محلی و توجه ویژه به استفاده از نمادهای بومی-محلی در تزیین جایگاه و محیط عروسی و بهره‌گیری از سنت‌های نیک شه واش (شادباش) و دیگر آیین‌های عروسی سبب شده‌است که هر عروسی به یک جنگ بزرگ فرهنگی و هنری منطقه تبدیل شود و سی دی این عروسی‌ها در کوتاهترین زمان و در سطح وسیعی مورد استفاده خانواده‌ها قرار گیرد و گاه یک عروسی سنتی فراتر از یک شهر و استان مورد استقبال قرار گرفته‌است.

...هر کدام از خانواده های کوچ نشین در این منطقه یک واحد تولیدی را تشکیل می دهد و هر یک از اعضای آن دارای نقش مشخصی است که در درون این واحد تولید، حقوق هر کدام از آنها به دقت تعیین شده است. کارهای زنانه و مردانه به طور واضح معین و از یکدیگر جدا می باشند. کارهایی که انجام آن مستلزم ایجاد ارتباط با اشخاص خارج از محله است، مثل خرید مواد خوراکی یا فروش فرآورده های دامداری، به عهده مردها می باشد، اما بیشترین قسمت کارهای تولید (به استثنای نگهداری و پشم چینی) مثل شیردوشی، تبدیل شیر به مشتقات آن، یافتن نوار چادر و کارهای خانگی به عهده زنان است...