رمان «کلیدر» یکی از چند رمان اجتماعی ادبیات معاصر ایران و از لحاظ تعداد صفحات، هنگفت‌ترین آنهاست. بی‌گمان مقام این اثر در قلمرو بضاعت داستان‌نویسی جدید ما نمایان و بلند است و از لحاظ سبک خاص خود وضع تازه‌ای در ادبیات ما پیش آورده است و شاید از همین جهت نوشتن درباره آن دشوار و سخن‌گفتن از آن دشوارتر است.

در واقع اهمیت «کلیدر» در گرایش آن نسبت به مردم و زندگی و تصویر بیش و کم قابل تصوری است که از «عالم واقع»، از آدم‌های بیابان و خطه بکر و ناشناخته کویر ارائه می‌کند. میزان آشنایی نویسنده با گوشه‌های زندگی مردمی که درباره آنها داستان خود را پرداخته است و شناخت او از سنت‌ها، مثل‌ها و کنایات عامه به‌ هیچ‌وجه اندک نیست. در این کتاب تحلیلی مختصر و نقد و بررسی کوتاهی از این رمان محمود دولت‌آبادی صورت پذیرفته است.

«کلیدر» از مهم‌ترین آثار ادبی ایران است. رمانی هزار تو با لایه‌های مختلفی که با تاریخ درهم تنیده شده و از دل آن چهره‌هایی سر بر می‌کشد که نماد انسانیت تام، دلاوری، از خود گذشتگی و جان سپاری در راه آرمان هستند. از سوی دیگرچهره‌هایی که درآن پلشتی، تیرگی و حیوانیت را به تمامی معنا می‌بخشد. دولت‌آبادی استادی توانسته منش آدم‌هارا آشکار کند.

دولت آبادی در ده جلدی که خواننده را مسحور و طلسم می‏کند، و به او اجازه‏ ی قطع و زمین گذاشتن کتاب را نمی‏ دهد، فقط تاریخ را ثبت نمی‏ کند، که زبان پارسی را متحول می‏ کند. توصیف‏ های او در راستای تجسم صحنه‏ ها و حتی شرایط اقلیمی _‏ جغرافیایی، در وصف حالات جسمی و روحی _ روانی و حتی فلسفی شخصیت ‏های بی شمار داستانش، پا از نثر فراتر نهاده و با شعر شانه می زند.

در آثار معاصر داستانی، دوره‏ ی تاریخی خاصی برای حَذَر از بر خورد با خط قرمزها، فضای داستانی را تشکیل می ‏دهند تا نویسنده در آن قالب و بدان بهانه آنچه را در پی بیانش است، به تصویر کشد. اما در کلیدر نویسنده از فضای اجتماعی به عنوان بهانه بهره نمی‏ گیرد، بلکه تاریخ برهه‏ ی زمانی خاص را در بخش کوتاهی ازعصر پهلوی اول و کل دوره‏ ی پهلوی دوم به ثبت می‏رساند.

برچسب ها: کتاب کلیدر ؛ سرگذشت نسل تمام شده