کشکول منتظری

کشکول منتظری

نویسنده: محمد منتظری یزدی
ناشر: خزر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 320
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1348 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو
 

مروری بر کتاب 

  وقتی خری رنجور شد و در صحرا افتاد گرگی در نزد او نشست که چون بمیرد او را بخورد. خر گفت که ای گرگ کاری داری برو پی کار خود که من به این زودی نمی میرم زیرا که من از آن سخت جان های عالمم.   گرگ گفت که باکی نیست منهم از ان بیکارهای عالمم اینجا خواهم نشست تا تو بمیری .

کشکولی که پیش روی شماست یکی از امتیازات بارز و برجسته اش، سادگی و خودمانی و مردمی بودنش است. خاکشیری است که با همه مزاجها سازگار است. همه نوع انسانها با هر درجه سواد و آگاهی و مدرکی که باشند می توانند از آن بهره برند. مخاطب ولو بی سواد هم که باشد، در صورتی که دیگری برایش بخواند استفاده ای از آن می برد. کشکول حاضر بسان یکی از مواد و لوازم اصلی و ضروری زندگی است.

بعضی اشیاء نیاز روزانه انسان است، و بعضی نیاز ماهانه و بعضی اشیاء سالی یک یا دو بار بیشتر بدان نیاز نیست. اشیائی مانند لباس، مواد خوراکی، آب، برق، مسکن و... شبانه روز، آن هم در چند نوبت و یا مستمر مورد نیاز است. مطالب و محتویات این کشکول هم در ردیف اشیاء و مواد ضروری زندگی است. منتهی اسباب و لوازم خانه و خوردنیها و پوشیدنی ها در استخدام شکم و بدن مادی و نیازمندی های جسمی است، و معارف و موضوعات کشکول تغذیه روح و نیاز فکر و تسکین روان است. 

مؤلف در این کتاب مطالب و مفاهیمی را جمع آوری کرده که اکثراً ملموس، روزآمد، بدردبخور و مورد نیاز عامه مردم است، زیرا تمام جنبه ها و ابعاد زندگی و زوایا و نیازهای مادی و معنوی بشر را در نظر داشته و نکته ها و مسائلی را در این کتاب آورده که انسان در مسیر زندگی بطور مستمر و شبانه روز با آن برخورد دارد، از قبیل: دستورالعملهای بهداشتی و درمانی، مسائل مربوط به تغذیه، شیوه صحیح معاشرت و طرز برخورد با دیگران، شنیدنی های بکر تاریخی، اطلاعات عمومی، اشعار آموزنده و سودمند، معرفی صفات زشت و ناپسند و ضدانسانی، نکات سازنده و مفید مربوط به انتخاب همسر و ازدواج و مسائل زناشویی، احکام و مسائل دینی، سیر و سلوک عرفانی و شیوه های تهذیب نفس، معرفی مفاسد اخلاقی و بیماریهای روحی و روش مبارزه و درمان آن، پندها و اندرزهای آموزنده حکما و بزرگان اندیشه، لطیفه های خوشمزه و آموزنده، نکته های سازنده و جهت بخش از زندگی دانشمندان و حکما و بزرگان علم و عمل، معرفی اوصاف والای انسانی و خصلتهای برجسته اخلاقی، محورهای امیدبخش و دلگرم کننده زندگی، یادآوری الطاف و خوبیها و نعمتهای پروردگار و...

روایات و احادیث 

برجستگی و ارزش فوق العاده این کشکول، به خاطر وجود روایات و احادیثی است که در لابلای مطالب این کتاب می درخشد. مزین شدن این مجموعه به فرمایشات حیاتبخش پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و سخنان فضیلت گستر ائمه اطهار (علیهم السلام) بیش از هر امتیاز دیگری به قیمت و درجه این کتاب افزوده است. 

قطع نظر از سایر مطالب و نکته های آموزنده ای که در این کشکول است، خواننده اگر تنها، اخبار و روایات این مجموعه را مورد توجه و مطالعه قرار دهد و رهنمودهای انسان ساز و ارشادات تعالی بخش آن را شیوه عملی و برنامه زندگی خود قرار دهد به درجات والایی از فضائل و معنویت و تکامل می رسد. زیرا مؤلف روایات و احادیثی را انتخاب کرده که به تمام زوایا و جهات ظاهری و باطنی انسان نظر دارد و برای جمیع ابعاد روحی و معنوی و مادی بشر برنامه و روش و راهکار دارد.

اکثر روایات این کتاب به اندازه ای مناسب و بجا گزینش شده است که بدون هیچ اغراقی می توان ادعا کرد که تنها نسخه شفابخش بیماریها و کمبودها و مشکلات بشر امروز عمل به تعالیم نجات بخش همین روایات و اخبار است. گمشده اصلی بشر امروز آرامش روح و تسکین دل و ایمان و معنویت است. بشر امروز نسبت به امکانات مادی و نیازمندی های دنیوی و معیشتی کمبود چندانی ندارد و در رفاه و آسایش است، آنچه که برایش مشکل ساز شده و او را رنج می دهد، و بیش از هر زمان دیگری او را تهدید می کند، دوری از معنویات و ارزشهای اخلاقی و غفلت از خدا و آخرت است. 

مشکلی که اکثر جوانهای ما گریبانگیر آن هستند و آنها را به سوی منجلاب سقوط و تباهی و پوچی سوق می دهد، مفاسد اخلاقی و ابتلا، به انواع بیماریهای روحی و روانی و خودباختگی است که آثار و عواقب شومش اضطرابهای درونی و نا آرامیهای روحی و افسردگی و خودکشی و اعتیاد و گمراهی و احساس پوچی و خشونت و جنایت و... است. علاج و تسکین این امراض و مفاسد و دردهای خانمانسوز و جان برانداز را می توان از روش و اصول درمان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) بدست آورد. آن بزرگواران با توجه به رسالت عظیم و خطیر خود که همان نجات بشر از چنگال جهل و پوچی و مفاسد اخلاقی و اسارت نفس و استبداد و دنیازدگی است، و از سوی دیگر با سرچشمه وحی الهی و شفابخش اصلی که قرآن کریم است، متصل و متحدند، براحتی می توانند مفاسد اخلاقی را اصلاح، استرسها و اضطرابها را تسکین، گمراهیها و انحرافات را هدایت، و امراض روحی را شفا بخشند، و بطور کلی بشر را از چنگال آن دشمنان نجات دهند. و این اصلاح و هدایت و شفابخشی و تسکین دهی و رهاسازی در آموزش و تأثیرپذیری و عمل به احادیث و روایات و گفتار و ارشاداتشان نهفته است، که در این کشکول اخبار و احادیث پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به وفور و فراخور همه اقشار جامعه با ترجمه ای سلیس و روان موجود است. 

اشعار نغز و آموزنده 

یکی دیگر از امتیازات بدیع و جذاب این کشکول، وجود اشعار بکر و آموزنده و تک بیتهای پرمعنی و دل انگیز است. بعد از مقام بلند و عظمت والای سخنان و احادیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و خاندان طاهرینش، بیشترین ارزش و اهمیتی که سبب غنا و پرباری و وزانت این مجموعه شده، این است که بخش عمده ای از این کتاب به اشعار بلند و غنی و عمیق شعرای فارسی زبان اختصاص یافته است. 

رفعت و مقام والایی که این کتاب، بخاطر مزین شدن مطالبش به شعر و ادب پارسی کسب کرده است، به سبب آن خصوصیت ساختاری و محتوایی اشعار فارسی است. ادبیات ایران زمین هم از حیث قالب و ساختار ظاهری و هم از جنبه معنوی و محتوای درونی از والاترین و پربارترین فرهنگهای اصیل و غنی و عظیم بشری است. زیرا کمتر فرهنگ و ادبی را می توان یافت که در برگیرنده مجموعه کامل و مفصلی از فضائل و معارف و اندیشه و اخلاق و عرفان و علوم و کمالات انسانی و معارف وحیانی و الهی باشد.

هر فرهنگ و آداب و مکتبهای فکری و ادبی و تربیتی بشر را در نظر بگیرید در دو یا سه تا از شاخه های فرهنگی و تربیتی شاخص و مطرح است، اما فرهنگ و ادب پارسی در تمام رشته های معرفتی و تربیتی غنی و سرآمد و نمونه است. از حیث اخلاق، بهترین و عالیترین صفات و خصلتهای برجسته انسانی را در قالب اشعار دل انگیز و زیبا به تصویر کشانده است. از حیث عرفان و سلوک و تهذیب، ریشه در جاودانه ترین منبع وحیانی دارد، که همان قرآن و عترت است. از جنبه معارف، ارائه دهنده خطر سیر فکری و اعتقادی صحیح و معقولی است که معرفت شهودی و اشراق باطنی و دل آگاهی عرفانی از برکات ارزنده و پربار آن است. از نظر کمالات انسانی، نظم و نثر فارسی به ویژه اشعار غنایی و تعلیمی آن در ترسیم و بازتاب کمالات روحانی و فضائل معنوی حد اعلای از اعجاز فصاحت و بیان را در کلام به خود اختصاص داده است.

در آثار و اشعار حکماء و نام آورانی چون حافظ و سعدی و عطار و مولوی و سنایی و... سلوک و تعالیم سازنده و درخشان و ارزشهای متعالی و مقدسی چون: تلاش و خدمت به دیگران، سعه صدر و تمرین شکیبایی و استقامت، ظلم ستیزی و اعتراض و قیام در برابر گردنکشان و ستم گستران، درس بزرگواری و کرامت و عزت نفس، ایثار و عفو و گذشت در برابر ستمدیدگان و ارحام، تطهیر باطن و تصفیه درون، ترویج روحیه استغناء و قناعت و آقایی، خود نگهداری و خود پالائی و مراقبت از حریم دل، سخت کوشی و تلاش در تحصیل علم و کسب فضائل، برجسته نمایی صفات والا و ارزشمند انسانی، مزمت و گریزدهی انسان از زشتی ها و کژیها و ناراستی ها، بیدارسازی جامعه و عبرت آموزی انسانها از ناملایمات و جزر و مدهای روزگار، هدایت فرد و جامعه به سوی رستگاری و سعادت، ایجاد بهجت و انبساط و برانگیختن سرور و نشاط در باطن آدمی، انگیزش امید و عشق به آینده و... به وفور و فراوانی در لابلای مضامین بلند اشعار و آثارشان به چشم می خورد. 

شاید این همه رهنمودهای سازنده تربیتی و تعالیم پربار اخلاقی و ارشادات حیاتبخش و بیدارگرانه و فضائل و اوصاف عالی و برجسته را در کدام فرهنگ و مکتبی می یابید که یک جا در یک مجموعه کامل و مفصل جمع شده باشد آن هم در قالبهای جذاب و گیرا و تمثیلات و استعارات دلنشین و فرح زا، که این کشکول نمونه هایی بدیع و جالب از آنها را در اکثر صفحات خود ذکر کرده است. 

اذکار و ادعیه و ختومات 

طراوت و روزآمدی و مقبول همگان بودن این کشکول، از این جهت است که هر نوع کالا و متاعی را در قفسه بندی خود جمع کرده است. یکی از فرآورده های سودمند و ثمربخش این کتاب، ختومات و اذکار و ادعیه و توسلاتی است که از ناحیه پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) نقل شده است. ادعیه و ختومات و توسلات، از این منظر که وسیله تقرب و حاجت خواهی از پروردگار است، و ابزاری است که مضطر و حاجتمند را مستقیماً به معبود و خالق خود متصل و مرتبط می سازد، و مرکبی است که نیازمند و محتاج را یک راست بدر خانه کریم بنده نواز می برد، بسیار مورد نیاز مبرم و اساسی نسل حاضر است.

گرچه ظاهر بنیان و دنیامحوران و حتی بعضی از دین داران این تفکر و عقیده را دارند که نیازمندی ها و خواسته ها و مشکلات با وسایل و اسباب مادی و اراده و مشیت انسان قابل حل و درمان است و انجام گرفتن کارها و گره گشایی معضلات و رفع نیازها را به زرنگی و توان و نیروی خود می دانند. اما واقعیت غیر قابل انکار این است که عوامل و پدیده هایی ناشناخته و نامرئی وجود دارد که اکثریت ما، آنها را احساس و درک نمی کنیم و از آن بی خبریم اما حل شدن مشکلات و برآورده شدن خواسته ها و به نتیجه رسیدن تلاشها و کوششها به تأثیر آن عوامل و اسباب بستگی دارد، و این اذکار و ختومات و توسلات شیوه و طریق ارتباط و راهیابی به آن عوامل و کلید تأثیرگذاری آن اسباب و پدیده های ناشناخته است.

ذکر و توسل و ختم و دعا، برای اظهار نیاز و عجز و ناتوانی ما انسانها، بدرگاه آن قدرت نیرومند و توانای بی نهایت است. اعلام این معناست که ای بی نیاز قدرتمند و مشکل گشای حقیقی، ما گدا و محتاج توایم، به زرنگی و نیروی تمام شدنی و موقت و متزلزل خود متکی نیستیم. می خواهیم با دعا و ذکر و توسل خود اعتراف کنیم که ناباور و بی اعتنا به تو نیستیم، بلکه خود را تسلیم و مطیع محض تو می دانیم و هر کاری انجام می دهیم، نتیجه و تأثیر و عاقبت و نهایت آن بدست توست. مرحوم مؤلف ختومات و اذکار زیادی در این کشکول جمع آوری کرده که اکثراً معتبر و مجرب است. نتیجه دهی و تأثیرگذاری این ختومات از ناحیه بزرگان اهل دل و عرفای واصل و سالک به تجربه و واقعیت رسیده است. بنابراین از جنبه اثربخشی و مطلب دهی و نتیجه گیری قابل اعتماد و عمل است. 

ادویه و نسخه های شفابخش 

خاصیت کشکول و توبره درویش به این است که از سفیدی قند تا سیاهی ذغال در آن جمع است. کشکول حاضر هم علاوه بر اشیاء نفیس و گرانقیمتی چون: روایات و اخبار و اشعار و حکمت و اندرز و ادعیه و اذکار و ختومات و... گنجینه گرانبهای دیگری هم در خود جای داده و آن گنجینه گوهرین نسخه های شفابخش از ادویه و طب اصیل ایرانی است. 
طب ایران زمین از قدیم الایام از حیث درمان و مداوای بیماریهای سخت و لاعلاج و امراض پیچیده و مهلک، و همچنین تهیه و تجویز ادویه و گیاهان دارویی سرآمد و پیش رو و مولد بهترین و عالیترین نسخه ها و داروهای درمانی و بهداشتی و سلامت زا بوده است. 

ایران قدیم از جنبه تعلیم و تربیت پزشکهای مجرب و استاد و فوق تخصص در سرتاسر عالم مشهور و نام آور و رتبه اول را حائز بوده است. پزشکان و دانشمندان معروف و مشهوری چون ابوعلی سینا و محمد زکریای رازی و حکیم بخاری و... که ذخائر و منابع گرانسنگی برای بشریت به ارمغان نهادند شاهد و دلیل بر این مدعاست. 
در این کشکول بیش از صد و پنجاه مورد نسخه های اثربخش تجویز شده است که حاصل نبوغ و تجربه و تحقیقات پزشکان ایرانی است. اصول و شیوه های درمانی و گیاهان داروئی و ادویه متنوع و گوناگونی معرفی شده است، که در تسکین و بهبود بیماریهای روحی و روانی و درمان امراض درونی و بیرونی و مداوای بیماریهای جسمی و تأمین سلامتی و بهداشت جسم و جان تأثیر بسزا و مفیدی دارد. 

شرح حالی از مؤلف 

مرحوم حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد منتظری یزدی مؤلف و گردآورنده این کشکول همچنان که از نام و لقب و عکس و تألیفاتش پیداست در لباس مقدس روحانیت و تحصیل کرده حوزه علوم دین بوده است. از مطالب و محتویات این کتاب به روشنی استنباط می شود که مرحوم مؤلف روحانی مردمی بوده و بنابر وظیفه و رسالت مهم و خطیری که بر عهده داشته در راستای تبلیغ دین و ارشاد جامعه خود را وقف خدمت به مردم نموده و در متن جامعه در کنار تلخی و شیرینی، و عیش و عزای مردم با آنان جوشیده و در مشکلات و معضلات زندگی مردم شریک و همدم و یاور آنان بوده است، زیرا از تازگی و روزمرگی و همگانی بودن موضوعات این مجموعه معلوم است که مرحوم مؤلف سعی کرده که نکات و مطالبی را جمع آوری کند که گره گشای نیازمندیها و تسکین دهنده آلام و دردها و تأمین کننده خواسته های روحی و روانی و جسمی مردم باشد، و برای تنظیم و گردآوری چنین مطالب و موضوعاتی تا انسان با توده مردم و همه طبقات جامعه دم خور و همدم و معاشر نباشد نمی تواند این اندازه از جزئیات و نکات ریزخواسته ها و نیازهای مردم سر درآورد و درباره آنان مطلب و موضوع تهیه کند. 

مرحوم مؤلف هم خود در زمره فضلا و روحانیت بوده و هم مرحوم پدرش حجه الاسلام و المسلمین شیخ عبدالرسول ساباطی. طبق آنچه که مؤلف در پایان به قلم آورده و همچینین (دانشنامه مشاهیر یزد) بدان تصریح کرده، مرحوم شیخ عبدالرسول از علمای زمان خود بود که در زهد و تقوی و سلوک معنوی به مقامات و کراماتی رسیده است. مرحوم مؤلف درباره والدش چنین می نویسد: 
کشکول منتظری به یاری پروردگار به پایان رسید از خوانندگان ملتمس دعایم و ثواب آن را نثار روح مرحوم پدرم که سلمان عصر خویش بود نمودم. گویند مکرر خدمت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه رسیده است، و من سیزده ساله بودم که در سنه 1345 قمری در سن 64 سالکی وفات نمود.