کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس

کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس

نویسنده: پیروز مجتهدزاده
مترجم: حمیدرضا ملک محمدی نوری
ناشر: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 248
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : نو ؛ جلد کتاب کمی خاک گرفته است 

مروری بر کتاب

مصور - نقشه

سلسله نوشتاری در جغرافیای سیاسی خلیج فارس

خلیج فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند می‌باشد. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بوده‌است. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان می‌باشد. در مجموع خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.

اساس کتاب حاضر را پنج گزارش تحقیقی مفصل درباره جغرافیای سیاسی خلیج فارس تشکیل می‌دهد که آن را دکتر پیروز مجتهدزاده, عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های ژئوپلیتیک دانشکده خاورشناسی دانشگاه لندن برای این مرکز علمی تهیه کرده است .مباحث کتاب در دو بخش اصلی تنظیم شده است .

بخش اول, نگاهی کلی به جغرافیای سیاسی و مزرهای بین‌المللی در خلیج فارس و بخش دوم درباره تاریخچه و چگونگی پیدایش کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس است، مطالب کتاب با نقشه‌هایی نیز همراه است.

...منطقه ای که خلیج فارس نامیده می شود، هشت کشور را در بر می گیرد. سرزمین های منطقه از آن ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، قطر، امارات عربی متحده و عمان است. از این تعداد، چهار کشور به دریاهای دیگر جزء دریای پارس نیز دسترسی دارند. ایران به دریای خزر، دریای عمان واقیانوس هند متصل است. عربستان سعودی به دریای سرخ، عمان به دریای عرب و دریای عمان، امارات متحده به دریای عمان و دریای عرب دسترسی دارند.

از هشت کشور یاد شده، سرزمین های هفت کشور کرانه ای است و تنها کشور بحرین است که به شکل مجمع الجزایر در آب های خلیج فارس قرار دارد. ایران با نزدیک به دوهزار کیلومتر خط کرانه ای، سراسر شمال باختری، شمال و شمال خاوری خلیج فارس، شمال تنگه هرمز، شمال خلیج عمان و گوشه شمال باختری اقیانوس هند را در بر می گیرد و روی هم دارای طولانی ترین کرانه ها در خلیج فارس است.

نویسنده در جریان این کتاب به نقش پراهمیت خلیج فارس درشکل گیری تمدن بشراشاره کرده که به عنوان منبع مهم نفت، گاز و مواد معدنی جهان شناخته شده است و این منطقه را شاهراه بازرگانی در زنجیره رقابت های سیاسی استراتژیک قدرت های اروپایی و نمونه منحصر به فرد تفاوت های مذهبی دنیای اسلام معرفی می کند....

...از نظر تاریخی، گواهی که نشان دهنده سکونت عمده عرب ها در کرانه های جنوبی خلیج فارس در دوران پیش از میلاد باشد در دست نیست. تمامی این منطقه، جناح جنوبی امپراتوری پارس شمرده می شد. ساکنین ایرانی الاصل هنوز در بخش هایی از کرانه های جنوبی، به ویژه در شمال مسندم و در مناطق بحرین و حسا وجود دارند. مهاجرت عرب ها به این کرانه ها اندکی پیش از ظهور اسلام آغاز شد.

از هنگامی که کیش جدید (اسلام) بر ادیان دیگر در منطقه استیلا یافت، جریان پیدایش یک جامعه ویژه خلیج فارس در کرانه های شمال و جنوب آغاز شد. افزایش مبادلات بازرگانی میان دو کرانه شرایطی به وجود آورد که جریان در آمیختگی فرهنگی و زبانی سبب نیرو گرفتن و متمایز شدن جامعه خلیج فارس شود. از سوی دیگر، موقعیت جغرافیایی، خلیج فارس را به قلب جهان کهن کشاند، به جایی که راه های عمده بازرگانی دنیای کهن می بایست از آن عبور کند. همین عامل اهمیت زیادی را از دیرباز متوجه این منطقه ساخت.

عامل دیگری که از اواخر قرن پانزده میلادی به تحکیم ویژگی هماهنگ و متمایز سیاسی این منطقه کمک کرد، افزایش اهمیت استراتژیک آن میان قدرت های اروپایی رقیب بود. پرتغالی ها، هلندی ها، فرانسوی ها و روس ها هریک نفوذ و سلطه بر این منطقه را در راستای سیاست های استعماری خود در خاور زمین ضروری تشخیص دادند. با شکست فرانسوی ها در جنگ های ناپلئون، انگلیسی ها، روس ها، عثمانی و ایرانیان، همزمان یا یکی پس از دیگری، در عرصه رقابت در این منطقه نقش اصلی یافتند.

فهرست

 درباره نام خلیج فارس
منطقه خلیج فارس در نظام دگرگون شونده جهانی
اهمیت جهانی خلیج فارس
مرزهای دریایی در خلیج فارس
تاریخ و جغرافیای سیاسی جزایر تنب و ابوموسی
پیدایش کشور و مرز در ایران
نقش‌آفرینی ایران در خلیج فارس در نیمه دوم قرن بیستم
جغرافیای سیاسی شبه جزیره مسندم و عمان
تاریخ و جغرافیای سیاسی بحرین و قطر
پیدایش عربستان سعودی, کویت و عراق