کامیابی ها و ناکامی های توسعه در ایران

نویسنده: حس واعظی
ناشر: هرمس
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 252
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1393 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

درباره توسعه در ایران مطالب و تحلیل های مختلفی از سوی کارشناسان ارائه شده است. اما اغلب تحلیل ها ناظر به موضوعات سیاسی و جامعه شناختی هستند و کمتر به آمار و ارقام استناد می شود. شاید یکی از دلایل اینکه محققان به آمار و ارقام استناد می کنند این باشد که آمار را به راحتی و سهولت نمی توان به دست آورد و سازمان ها و نهادهای اقتصادی آمار را در اختیار محققان قرار نمی دهند.

در کتابی که اخیراً منتشر شده آمارهای متنوعی از سوی نهادها و سازمان های اقتصادی در دسترس مخاطبان قرار گرفته که می تواند مورد نظر و توجه قرار گیرد. در این کتاب آمارهایی از امور بانکی، تولید برق، هزینه های بیمه، تولید و صادرات و واردات گندم، توسعه تلفن همراه، سیاست خارجی و … منتشر شده است.
کتاب «کامیابی ها و ناکامی های توسعه در ایران، نقش دولت های پنجم تا یازدهم در توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۲» تألیف حسن واعظی به بررسی وضعیت و شاخصهای اقتصادی در ایران می پردازد.

این کتاب حاصل سه سال پژوهش کارشناسانه مبتنی بر آمار و اطلاعات مراجع رسمی و علمی در ایران است که برای تهیه و تدوین آن بیش از پنجاه سالنامه منتشر شده توسط مرکز آمار ایران از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۰ و نزدیک به شصت و پنج گزارش فصلی، نوبه ای و سالانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و نزدیک به ۱۷۵ تحقیق و گزارش مفصل موضوعی تهیه شده توسط وزارتخانه ها، مراکز پژوهشی قوای سه گانه و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، به عنوان مستندات سیاست های کلی، پژوهش های مرکز تحقیقات استراتژیک و نزدیک به ۵۰۰ پایان نامه و مقاله علمی دانشگاهی در موضوعات مختلف جمعاً حدود ۲۱۲ هزار برگ همراه با بررسی گزارش ها و شاخصهای سالانه سازمان های بین المللی مانند فائو، بهداشت جهانی، اوپک و یونسکو و غیره بوده است.

کتاب حاضر در پنج بخش تدوین شده است. بخش نخست به بحث نقش دولت های پنجم تا یازدهم به عبارتی دولت های هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و احمدی نژاد در توسعه علمی و آموزشی و پژوهشی کشور اشاره دارد. در این بخش رشد سواد عمومی و رشد توسعه آموزش و پرورش و رشد و توعه آموزش عالی مورد بررسی قرار گرفته است.

بخش دوم به نقش دولت های پنجم تا یازدهم در توسعه اقتصادی کشور می پردازد. در این بخش مؤلف با ارائه آمار فروش نفت و گاز آغاز می کند و می نویسد: «میزان کل درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز دوران دولت های پنجم و ششم برابر با ۷/۱۴۱ میلیارد دلار و در دولت های هفتم و هشتم ۲/۱۵۷ و در دولت های نهم و دهم تا سال ۹۰ بالغ بر ۸/۵۳۱ میلیارد دلار بوده است. میانگین درآمد سالانه برای هر کدام از دولت ها به ترتیب ۷/۱۷ و ۶/۱۹ و ۶/۸۸ میلیارد دلار است. به عبارتی دیگر دولت احمدی نژاد سالانه ۵ برابر دولت آقای هاشمی رفسنجانی و ۴ برابر دولت خاتمی از فروش نفت درآمد داشته است.

در این بخش سیاست های کلی بخش اشتغال، تغییرات مقدار واردات کشور، تغییرات نرخ تورم، وضعیت امور بانکی، بررسی وضعیت نظام اداری و مدیریتی کشور، تحلیل وضعیت اقتصادی پس از اعمال تحریم ها در سال ۹۰ تا ۹۲ و غیره بررسی شده است.

از نکات جالب توجه ای که در این بخش به آن اشاره می شود بررسی وضعیت اقتصادی پس از اعمال تحریم ها در سالهای ۹۰ تا ۹۲ است. در این بخش هفت عنوان مهم معضلات اقتصادی کشور بعد از اعمال تحریم ها بدان اشاره می شود که عبارت اند از: تضعیف های مکرر و بی منطق ارزش پول ملی که هر نوع برنامه ریزی برای تولید را ناممکن و یا غیر اقتصادی می سازد، فاصله طبقاتی را عمیق تر و بی ثباتی اقتصادی را تشدید می کند و بار بدهی های اقتصادی بر حسب پول ملی را به شدت افزایش می دهد. این اقدامات حتی بدون مشورت با مجلس و بدون در نظر گرفتن عواقب جدی آن برای اقتصاد کشور صورت گرفته و می گیرد. وجود فساد گسترده در دستگاه های اقتصادی و فقدان شفاف سازی در عملیات اقتصاد نظام پولی و بانکی نیز از دیگر معضلات ایران به شمار رفته است.

بخش سوم به نقش دولت های پنجم تا یازدهم در توسعه زیرساخت های کشور می پردازد. در این بخش نیز آمارها و مستنداتی به بحث راه آهن، راه و ترابری، تولید آب برای نقاط شهری، تولید محسولات کشاورزی، تولید فولاد خام و غیره اشاره دارد.

بخش چهارم و پنجم نیز به نقش دولت های پنجم تا یازدهم در توسعه اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی و سیاست خارجی و روابط بین الملل اشاره دارد. در انتهای کتاب نیز مستندات آماری مختلفی ارائه شده است.از آن جایی که این کتاب اعداد و ارقام و اطلاعات آماری ارزشمندی را در اختیار خواننده می گذارد، باید آن را یک سند خوانی تاریخی در حوزه اقتصاد دانست. ویژگی مهم دیگر این کتاب اسلوب جمع آوری مطالب و تدوین و ترتیب فصل ها و تهیه جدول های بی شماری است که به راحتی، به خواننده این امکان را می دهد تا عملکردهای سالهای قبل را مقایسه کند.

به عبارت دیگر خواننده کتاب می تواند با بررسی اطلاعات جدول های کتاب، ماحصل رویکردها و دیدگاه ها و استراتژی های کلان دولت های گوناگون را بررسی کند و سیاست های داخلی و خارجی و درستی یا نادرستی محورها و اولویت های دولت های پیشین را در محک تجربه و تطبیق و مقایسه بسنجد.