کاغذ زر

کاغذ زر

نویسنده: غلامحسین یوسفی
ناشر: یزدان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 224
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1363 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

«کاغذ زر»مجموعهء چهارده مقالهء ادبی و تاریخی تحقیقی است از غلامحسین‌ یوسفی استاد سرشناس ادب فارسی که بصورت کتابی مستند و خواندنی و خوش‌چاپ در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.«تعدادی از این مقالات قبلا در نشریات و کتابها و مجموعه‌های مختلف بچاپ رسیده بود و اینک بعضی تغییرات و تجدیدنظرها در آنها صورت گرفته،برخی نیز نخستین بارست که طبع و نشر می‌شود.»

کسانی که با تحقیقات و تألیفات مؤلف«کاغذ زر»آشنایی دارند،بخوبی آگاهند که وی همواره با دقت نظر و وسواس فوق العادهء علمی و در کمال احتیاط قلم بر روی کاغذ می‌آورد و برای‌ روشن ساختن هر نکتیهء مبهمی از مراجعه به دهها کتاب به زبانهای مختلف و نیز از مراجعه به صاحب‌نظران طراز اول یا مکاتبه با ایشان در ایران و دیگر کشورهای جهان‌ ابائی ندارد و آنگاه حاصل همهء این پژوهشها را در کمال تواضع که خاص مردان دانشی‌ است به دانش‌پژوهان عرضه می‌دارد چنان‌که کتاب مورد بحث را که مشتمل بر چهارده‌ مقالهء کاملا تحقیقی و ابتکاری است با عنوان«یادداشتها»یی در ادب و تاریخ چاپ‌ کرده است نه با عناوینی نظیر تحقیق و پژوهش و امثال آن‌که براستی در شأن چنین‌ مقاله‌هایی است.

دلنشین و مؤثر بیان کرده است و یا حاصل تجربه‌ها و دریافتهای خود اوست که چندان‌ سنجیده و پرمغز و عبرت‌آموزست که در طی قرون و نسلها جلب توجه عموم را کرده و زبانزد شده است نظیر:«همه‌کس را عقل خود بکمال نماید و فرزند خود بجمال.»وی‌ علل توفیق سعدی را در این باب تفکر و تخیّل قوی او،آوردن تصاویر بدیع و متعدد از برای‌ یک موضوع،روشنی و سادگی سبک وی،گزینش و زدودگی کلمات و حسن ترکیب‌ و لطف بیان،قدرت قریحه،و ایجاز فوق العادهء او ذکر می‌کند و می‌نویسد با توجه به‌ همین مقدمات است که می‌بینیم قرنها می‌گذرد و«سخنان زبده و پرمغز و موجز او بر زبان فارسی‌گویان و فارسی‌خوانان از عارف و عامی و عالی و دانی جاری است.»

یوسفی در ضمن به یک موضوع مهم دیگر نیز در این باب اشاره کرده و نوشته است ممکن‌ است در بین عبارات و اشعاری از گلستان«که صورت مثل پیدا کرده و یا به حفظ و ضبط فارسی‌دانان کتاب‌خوانده درآمده و مثل‌گونه»شده است و من در این مقاله به گردآوری‌ آنها پرداخته‌ام«احیانا سخنانی دیده شود که مورد تأیید مردم روزگار ما نباشد.»ولی باید توجه‌ داشت گستان سعدی«نموداری است از فراز و نشیبهای دنیا بخصوص آن‌گونه که سعدی آن‌ را لمس و تجربه کرده است و پیشینیان و مردم عصر وی با آن روبرو بوده‌اند بنابراین باید نحوهء تلقی و برخورد آنان را با هرچیز نیز در نظر داشت.»

و این سخنی کاملا بجاست،چه ما در نقد و ارزیابی آثار پیشینیان و نیز قضاوت دربارهء شخصیت آنان حق نداریم ایشان را در محکمهء زمان خودمان،غایبانه-و براساس‌ شایست و ناشایستهای رایج در روزگار خودمان-محاکمه کنیم و نیز یک تنه نقش‌ بازپرس و دادستان و قاضی را در این دادگاهها بعهده بگیریم و آنگاه محکومیت آن‌ اسیران خاک را صادر کنیم.راه درست در این مورد آن است که ما منتقدان،قبول‌ زحمت کنیم و نخست به شناسایی دقیق شرایط اجتماعی،دینی،سیاسی،اقتصادی و علمی روزگار آنان بپردازیم و سپس هریک از ایشان را در محکمهء زمان خودشان‌ محاکمه کنیم،آن هم با توجه به شرایط حاکم در روزگار آنان.

دکتر غلامحسین یوسفی دانشمندی بود بی تکلف و بی تکبر و مشوق واقعی علم  و دوستدار معرفت و انسانیت. صفاتی که کمتر در یک شخص جمع می شود. مقام  علمی او در میان ایرانشناسان و مراکز علمی و پژوهشی که به مسائل و مباحث  غیرسیاسی ایران اهمیت می دهند کاملا شناخته است و به همین ملاحظه چند بار به  دعوت دانشگاه های معتبر به آمریکا و اروپا سفر کرد و در مجامع و کنگره ها خطابه  علمی خواند و در دانشگاه های معتبر درس گفت. مقالاتش چون "کاغذ زر" در مجله ها و نشریه های علمی جهانی درج شده است.

مقاله هایی که در چند زمینه  برای دائره المعارف ایرانیکا نوشته است شاهد دیگری  است بر بلندی مقام علمی او و اهمیتی که تحقیقات و نگارش های او برای یک نشریه جدی دارد.  نخستین جلوه ادبی عمومی دکتر غلامحسین یوسفی به هنگام نشر مجله نامه فرهنگ در مشهد بود (1330-1332). آن مجله ماهانه بود و سبکی متین و اسلوبی  تازه در نقد و بیان ادبی برای آن انتخاب شده بود که با آنچه پیش از آن در مشهد نشر شده بود متفاوت بود و همان گاه حکایت از آن داشت که با واردشدن دکتر غلامحسین  یوسفی به صحنه دانشگاه آن شهر روش تدریس و تحقیق در آن خطه ترقی و تعالی  خواهد یافت.

یوسفی به استادی دانشگاه آنجا رسید و آنچه حدس زده می شد عملی شد.  یوسفی یکی از استادان والامقام آنجا بود که توانست دانشجویان برجسته و عاشق  تحقیق و تتبع به جامعه فرهنگی ایران عرضه کند. او با همکاران دکتر احمدعلی رجایی و بخارایی، دکتر جمال رضایی، دکتر جلال متینی این کار گران را در آن شهر انجام دادند و تحقیقات و مطالعات ایرانی را از جنبه قدیمی آن که تحت تاثیر "انجمن  ادبی" مشهد بود خارج ساختند و به پایه و معیار جهانی رسانیدند.  تالیفات آن مرحوم خواندنی و ماندنی و همه عالی و اساسی و چون مشک  بویاست. به آوردن نامشان اکتفا می شود. 

فهرست

کاغذ زر
احمدبن حسن میمندی
از کیمیای سعادت
ابوسهل حمدوی
قابوس نامه
و...