کارنامه اردشیر بابکان

کارنامه اردشیر بابکان

مترجم: محمد جواد مشکور
ناشر: دنیای کتاب
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 348
اندازه كتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

مصور

با متن پهلوی و آوانويسی و ترجمه فارسی

کارنامهٔ اردشیر بابکان که در وهلهٔ نخست رُمانی تاریخی محسوب می‌شود، دربردارندهٔ مطالب جغرافیایی (نام شهرهایی که اردشیر ساخته‌است، مانند رامش‌اردشیر، بوخت‌اردشیر، و اردشیرخوره)، نجوم و ستاره‌شناسی، تعبیر خواب (خواب بابک و تولد اردشیر)، پیشگویی (تولد هرمزد)، اسطوره و افسانه (همراه‌شدن فرهٔ ایزدی به‌شکل قوچ با اردشیر) نیز هست.

نخستین بار خدایار دستور شهریار ایرانی در سال ۱۸۹۹ میلادی این متن را به فارسی ترجمه و متن پهلویِ آن را نیز همراه با آوانویسی به خط اوستایی در بمبئی به چاپ رساند. ترجمهٔ فارسی دستور خدایار اساس کار ترجمهٔ صادق هدایت از متن کارنامهٔ اردشیر بابکان قرار گرفت. سپس محمد جواد مشکور این متن را ترجمه کرده و همراه با متن پهلوی در سال ۱۳۲۹ در تبریز منتشر کرد، و در پایان، بهرام فره‌وشی در سال ۱۳۵۴ ترجمهٔ فارسی خوبی از این متن را در تهران به چاپ رساند

كارنامه اردشير بابكان نام كتابي است به زبان پارسي ميانه (پهلوي) كه در زمان شاهنشاهي ساساني نوشته شده است و داستاني است درباره به قدرت رسيدن اردشير بابكان، سردودمان ساساني.اين اثر نثري كوتاه با سبكي ساده است كه احتمالاً در اواخر روزگار ساساني در پارس نوشته شده است.

از بافت اين اثر چنين پيداست كه موبدان در تدوين آن نقش زيادي داشته‌اند و سنجش آن با بخش مرتبط در شاهنامه فردوسي نشان مي‌دهد كه ويراستاري رونويسان مسلمان تا چه اندازه در حذف عناصر زرتشتي از اين داستان مؤثر بوده‌اند.كارنامه اردشير بابكان حاوي برخي جزئيات تاريخي نيز هست هرچند محيط كلي آن داستاني و رمانتيك است. اين محيط رمانتيك را تحت تأثير افسانه‌هاي مربوط به كوروش بزرگ كه در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته‌اند.

اردشیر بابکان فرزند ساسان در سال ۱۸۰ میلادی یعنی ۱۸۲۶ سال پیش در روستای «خیر» واقع در حاشیهٔ جنوبی دریاچهٔ بختگان فارس چشم به دنیا گشود.در تاریخ بلعمی آمده است که: «اصطخر را روستایی ست [و آن را روستای خیرو خوانند و آنجا دیهی است](نام وی طیروده، اردشیر از آن دیه بود، [و آن دیه بدو بازخوانند].» بنا به روایت جغرافی‌دانان و مورخین اسلامی، ازجمله طبری اردشیر سرسلسلهٔ ساسانی در روستایی به نام «تیروده» از ناحیهٔ «خیر» از کورهٔ استخر زاده شده است. دودمانش از اسپهبدان و بزرگان پارس بودند و پدرش بابک، شاه «خیر» و تابع «گوچهر» شاه استخر که خود برگماردهٔ اردوان پادشاه اشکانی بوده است.

اردشیر در نوجوانی به توصیهٔ پدرش از طرف گوچهر به ارگبد (قلعه دار) دارا بگرد که تیری نام داشته است سپرده می‌شود تا به او آداب و فنون فرماندهی بیاموزد و در جوانی پس از تیری مقام ارگبدی دارا بگرد به او داده می‌شود. در این روزگار است که به‌واسطهٔ جنگ‌های فرساینده با رومیان و براثر بحران عمومی و پیدایش اشکال جدید اجتماعی در بطن جامعه، انقراض پادشاهی اشکانیان و ضعف حکومت مرکزی آغاز می‌شود. ملوک‌الطوایف [پراکنده شاهی] و برده‌داری کشور را به انحطاط کشانیده بود. در این زمان اردشیر جوان که خود را وارث دودمان پارس هخامنشی می‌داند برای نجات کشور و یکپارچگی ملت گام پیش می‌نهد.