چشمه خورشید ؛ بازخوانی زندگی ، اندیشه و سخن حافظ شیرازی

چشمه خورشید

نویسنده: کاووس حسن لی
ناشر: نوید شیراز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 248
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1385 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

بازخوانی زندگی ، اندیشه و سخن حافظ شیرازی 

انس با حافظ از دیرباز جزئی از زندگی اغلب ایرانیان بوده، چه بخوانند یا نه، دیوان حافظ بعد از قرآن و نهج البلاغه بیش از هر کتاب دیگری در خانه ایرانیان یافت می شود. با این همه اقبال اما از شعر حافظ که بگذریم، خود او از ناشناخته ترین شاعران این دیار است، هرچقدر شعر او معروف و آشناست، زندگی اش مبهم و نا آشناست. واکاوی اندر احوال اشعار حافظ بسیار صورت گرفته، اما شخصیت خود او  کماکان ناشناخته مانده است.

از این سبب تنها منبع موجود همان اشعار اوست که شاید با بررسی در ظرف زمانی خود بتواند اندک نوری بر زوایای تاریک حیات جسمی حافظ بیاندازد. اغلب محققانی هم که درباره او نوشته اند ناگزیر چاره ای جز این نداشته اند. ازقضا حافظ شاعری ست که اشعارش همچون منشوری ست که از هر طرف نور بدان بتابانی به شکلی و طرحی درمی آید و  تصاویری متفاوت و گاه متناقض از سراینده خود ارائه می کنند.

از این جهت هرکس به فراخور تلقی و ذهنیتی که دارد تصویری از حافظ و اشعارش در ذهن می پروراند، از عارفی جوینده تا رندی خراباتی از حافظ سخن گفته اند و  اشکال گوناگون دیده و نمایانده شده؛ از حافظی که احمد شاملو با نگاهی تماماً مادی به جهان تصویر کرده تا حافظی که برخی علمای دین به عنوان عارف و حافظ قرآن مجسم ساخته اند. در این میان جالب آن است که حافظ ازجمله شاعرانی محسوب می شود که آثارش چنان تکامل یافته و گویا هستند که می توان آن ها را بدون توجه به آفریننده اش خواند و لذت برد.

خواندن ، دریافتن و لذت بردن از شعر حافظ درگرو دانستنِ رویدادهای زندگی حافظ نیست . اما ارتباط عاطفی مردم این دیار با حافظ چنان محک است که با وجود این ویژگی باز هم کنجکاوی درباره شخصیت واقعی او بسیار است. از دیگر سو نمی توان منکر این واقعیت شد که شناختِ تاریخ اجتماعی زمانِ حافظ و آگاهی از رخدادهای روزگار معاصر او، راهنمایی کارساز و راه گشایی سودمند برای فهمِ دقیق تر بسیاری از سروده های او خواهد بود.

کتاب حاضر در پنج فصل نوشته شده است.
فصل اول به زندگی حافظ می پردازد و این فصل خانواده ی حافظ: دل بستگی حافظ به شیراز، مذهب حافظ، حافظ در چه زمینی رویید و چگونه گل کرد، حاکمان شیراز در زمان حافظ، ابواسحاق،امیر مبارزالدین، شاه شجاع، سلطان زین العابدین، شاه یحیی، شاه منصور و درگذشت حافظ و سرگذشت آرامگاه او مورد بررسی و توجه نگارنده قرارگرفته است.

در فصل دوم اندیشه های اجتماعی و عرفانی حافظ واکاوی و تبیین شده اند. جست وجوگری و پویایی ذهن حافظ، پیر – پیر مغان، عشق، رندی و دوگانگی های حافظ عناوین بخش های زیرمجموعه این فصل هستند. فصل سوم به سخن حافظ اختصاص یافته و نگاهی دارد به زیبایی شناسی سخن حافظ، واکاوی نمونه ها، واژه های ویژه، بهره گیری حافظ از سخن سرایان دیگر؛ تعداد سروده های حافظ، پیوند عمومی غزل حافظ و طنز در زبان و بیان این شاعر گران مایه فارسی.

در فصل چهارم نویسنده به سراغ چرایی پیوند محکم مردم با حافظ رفته و دلایل رویکرد گسترده ی مردم به شعر حافظ و اینکه چرا مردم ایران با دیوان حافظ فال می گیرند؟ مورد بررسی قرار داده است. در فصل پنجم با عنوان ستایش برخی از نام آوران جهان از حافظ شیرازی، گزیده ای از نظرات چهره ای معروف جهان درباره حافظ و مقام ادبی او به عنوان حسن ختام کتاب گردآوری و نقل شده است.

سخن آخر آنکه پژوهش حاضر به دلیل نوع نگاه نویسنده و همچنین تمرکز و بر روی روشن ترین وجوه زندگی حافظ شیرازی، گذشته از خواندنی بودن تا اندازه زیادی به دوراز تعصب و پذیرفتنی نیز به نظر می رسد. از سوی دیگر نویسنده در پژوهش خود تنها به زندگی حافظ بسنده نکرده بلکه کوشیده با رویکردی کلان نگرانه تر به جایگاه حافظ در میان ایرانیان بپردازد.