پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت

نویسنده: سعید نیاز کرمانی
ناشر: پاژنگ
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 168
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ عطف کتاب کمی ساییدگی دارد

مروری بر کتاب

پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت    آفرین بر نظر پاک خطا پوشش باد

بی شک پر بحث ترین بیت از کل دیوان حافظ که مقال قولهای گونه گون افتاده همین بیت است. حاجت به مقدمه نیست که کثیری از بزرگان و حافظ پژوهان بر آن شرح ها نوشته اند و بر شرح ها شرح های دگر از باب موافقت یا مخالفت و احیاناً طرح دیدگاهی نوین.

گذشته از این موضوع که آیا پیر ناظر بر خطایی بوده یا جهان را بی عیب می بیند، مقصود حافظ از طرح چنین گره ای چیست؟ آیا این بیت صرفاً یک اظهار نظر برای بیان معتقدات اوست یا آغازی اشارت گونه از سوی وی است در توالی نظریات دیگر؟ چه، «تلقین و درس اهل نظر یک اشارت است».

به نظر می رسد نخستین کسی که این بیت را شرح کرده و همگان را در ورطه وسوسه و شک انداخته است ملا جلال الدین دوانی حکیم و متکلم بزرگ اواخر قرن نهم و اوائل قرن دهم بوده است. شاید ملا جلال الدین هم این بیت را بهانه ای قرار داده تا تعرضی داشته باشد به طایفه معتزله و الا از اینگونه ابیات که حکایت از چون و چرا دارد در دیوان خواجه کم نیست اگر چه خود معتقد است که حدیث چون و چرا دردسر دهد باز هم فریاد بر می دارد که……