پژوهشی در اساطیر ایران ؛ زرکوب

پژوهشی در اساطیر ایران

نویسنده: مهرداد بهار
ناشر: آگه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 555
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1375 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مهرداد بهار، با انتشار کتاب اساطیر ایران در سال 1351 در حقیقت گام نخستین را در امر بررسی اساطیر ایران برداشت و پژوهشی را آغاز کرد که هنوز هم با این میزان ژرفا و وسعت و نظم و دقت نظر کسی جز خود وی بدان نپرداخته است. اما حاصل مطالعات و پژوهش های بعدی وی که بنا بود به شکل پاره ی دوم کتاب پژوهشی در اساطیر ایران (1362) درآید ناتمام ماند.

هرگز مدعی آن نیستم که از همه مطالب کتاب می توان دفاع کرد، ولی برآنم که این کتاب در تمامیت خود، دیدی مشخص را دنبال می کند. این دید اجتماعی - تاریخی است که در جست وجوی حقیقت ملموس و منطقی است و بر اساس عینی و نه ذهنی، به پدیده های اجتماعی- تاریخی می نگرد.

البته این معنای طرد هر نظر دیگر نیست. شخص باید بتواند آزادانه همه مکاتب فکری را بشناسد و از میان چنین مطالعه وسیعی، راه خویش را در بررسی مسایل برگزیند، زیرا هیچ واقعه ای به خودی خود رخ نمی دهد. علل وقوع حوادث اجتماعی-تاریخی، فردی نیست و نیاز به زمینه های مساعد اجتماعی- تاریخی دارد و شرایط جغرافیایی و روانی انسان ها در روی دادن حوادث موثر است. نکته اینجاست که نه هر که مدعی برداشتی عینی است، در واقع به درستی گام برمی دارد و نه هر که در عینی دیدن تاریخ دچار تعصب است، راه راست می پیماید.

این نظر که در همه اقوام در اعصار کهن راه مادر سالاری را پیموده اند و این که همه جوامع بشری عصر بردگی را طی کرده اند، هرچند برداشتی عینی به نظر می آمد اما به کلی با حقیقت بیگانه است و گویندگان آن ها حتی تعریفی درست از مادرسالاری و بردگی در دست ندارند یا چنان تعریفی محدود و اروپایی از مادرسالاری و بردگی ارائه می دهند که با حقیقت تاریخ جوامع دیگر قاره های زمین هماهنگ نیست. مطالبی که در این کتاب آمده، توجه به این نکته دارد که از هرگونه تعصبی به دور باشد...

این تقسیم بندی از آن روی انجام یافته است که اصولا اساطیر در سه موضوع به بحث می پردازد: نخستین بحث در چگونگی جهان خدایان، دشمنان محتمل ایشان و آفرینش جهان مادی و معنوی است که در واقع سخن بر سر بیان آغاز هستی و آفرینندگان آن است.

موضوع مورد بحث دیگر در اساطیر- به معنای کلی - داستان های حماسی است که بازمانده دوران شکل گرفتن اقوام و استقرار ایشان در اعصار کهن به شمار می آید و نیز بعضی قصه ها و افسانه ها که در کنار آنها قرار گرفته و بازمانده است. سومین موضوع مورد علاقه و بحث اساطیر مسائل مربوط به پایان جهان و زندگی پس از مرگ است ...

پاره نخست : نخستین مجلد این اثر شامل سه بخش «آفرینش»، «مردم» و «فرجام» است که از متنهای مزدیسنی میانه فراهم آمده است. این تقسیم بندی از آن روی انجام یافته است که اصولاً اساطیر در سه موضوع به بحث می پردازد:
نخستین بحث در چگونگی جهان خدایان، دشمنان محتمل ایشان و آفرینش جهان مادی و معنوی است که در واقع، سخن بر سر بیان سرآغاز هستی و آفرینندگان آن است.

 موضوع مورد بحث دیگر در اساطیر به معنای کلی آن داستانهای حماسی است که بازمانده ی دورانِ شکل گرفتن اقوام و استقرار ایشان در اعصار کهن به شمار می آید، و نیز بعضی قصه ها و افسانه ها که در آنها قرار گرفته و بازمانده است. سومین موضوع مورد علاقه و بحث اساطیر مسائل مربوط به پایان جهان و زندگی پس از مرگ است.

جلد دوم «پژوهشی در اساطیر ایران» مشتمل بر دو بخش است. بخش نخست همان اثر پیشین است و بخش دوم کتاب از روی دست نوشته ۱۴۷ صفحه ای دکتر بهار و پس از درگذشت ایشان تنظیم شده است. این بخش مشتمل بر دو نوشته با عنوان «اسطوره چیست» و «سرزمین مردم» است

فهرست

فرگرد نخست: آفرینش
بخش نخست ، سرآغاز
بخش دوم ، درباره آفرینش مادی
بخش سوم ، درباره فراز آفریدن روشنان
بخش چهارم ، درباره چگونگی و علت آفرینش آفریدگان برای نبرد
بخش پنجم ، تازش اهریمن بر آفرینش
بخش ششم، درباره دشمنی دومینو
بخش هفتم ، درباره زیج گیهان
بخش هشتم، درباره نبرد کردن آفریدگان گیتی به مقابله اهریمن
بخش نهم ، درباره به مقابله ایستادن با آن پلیدی که اهریمن بر آفریدگان هرمزد برد
بخش دهم ، این که آسمان چگونه و از چه ساخته شده است
بخش یازدهم، درباره کردارهای بزرگ ایزدان مینوی
بخش دوازدهم ، درباره بدکرداری اهریمن و دیوان
فرگرد دوم: مردم
و ...