پنج گنج

نویسنده: حکیم نظامی گنجوی
به انتخاب: مهدی حمیدی شیرازی
تذهیب : محمد طریقتی
خطاطان : اخضر تهرانی ، نبی رضی ، جعفری تبار ، زمانیان ، کرمعلی شیرازی
ناشر: ارمغان ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 300
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : 

مروری بر کتاب 

مصور - رنگی - تمام گلاسه

گزیده خمسه حکیم نظامی گنجوی

به مناسبت کنگره جهانی نظامی در تهران

خمسه نظامی که در ادبیات فارسی شهرت بسیار دارد ، پنج دفتر شعر را شامل می شود که نزدیک به سی سال سرایش آن به طول انجامیده است ؛  مخزن الاسرار، خسرو وشیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر

در جهان باعظمت شعر و ادب ایران حکیم نظامی گنجه ای یکی از نوابع نادر است. تا آنجا که در میان شعرای بزرگ و عالیمقام پارسی زبان جز سعدی فردوسی هیچ کس را نمی توان شایان مقایسه و سنجش با نظامی دانست. تازه در مقام این مقایسه هم باید در نظر داشت که دو شاعر همسنگ در طبیعت با زهر کدام در شیوه خاص خود بر دیگری مزیت دارد. بهترین دلیل آنکه گرچه طبیعت نظامی و سعدی را در نبوغ و عظمت همسنگ قرار داده است ولی بسبب کثرت ممارست، سعدی در غزل و نظامی در مثنوی سرآمد سخنوران دوران است ...

حکیم ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی ابن مؤید نظامی شاعر معروف ایرانی در قرن ششم هجری قمری است. او بین سالهای ۵۳۰ تا ۵۴۰ هجری قمری در شهر گنجه واقع در جمهوری آذربایجان کنونی متولد شد اما اصلیت عراقی داشته است. وی از فنون حکمت و علوم عقلی و نقلی و طب و ریاضی و موسیقی بهره‌ای کامل داشته و از علمای فلسفه و حکمت به شمار می‌آمده است. مهمترین اثر وی«پنج گنج» یا «خمسه» است. دیوان اشعار او مشتمل بر قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات است. وی بین سال‌های ۵۹۹ تا ۶۰۲ هجری قمری وفات یافت.

نه چندان دوستی دارم دلاویز
که گر روزی بیفتم گویدم خیز
نه چندانم کسی در خیل پیداست
که گر میرم کند بالین من راست
منم تنها در این اندوه و جانی
فداکرده سری بر آستانی
اگر صد سال در چاهی نشینم
کسی جز آه خود بالا نه بینم
و گر گردم به کوه و دشت صد سال
به جز سایه کسم ناید به دنبال
چه سگ جانم که با این دردناکی
چو سگ‌داران دوم خونی و خاکی
سگان را در جهان جای و مرا نه
گیا را بر زمین پای و مرا نه...

در پاکی اخلاق و تقوی، نظیر حکیم نظامی را در میان تمام شعرای عالم نمی‌توان پیدا کرد. در تمام دیوان وی یک لفظ رکیک و یک سخن زشت پیدا نمی‌شود و یک بیت هجو از اول تا آخر زندگی بر زبانش جاری نشده‌است. از استاد بزرگ گنجه شش گنجینه در پنج بحر مثنوی جهان را یادگار است که مورد تقلید شاعران زیادی قرار گرفته‌است، ولی هیچکدام از آنان نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید از عهده تقلید برآیند. این شش دفتر عبارت‌اند از:
مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، شرفنامه و اقبالنامه که همگی نشان دهنده هنر سخنوری و بلاغت گوینده توانا آن منظومه هاست....

نظامی از شاعرانی است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست. وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص دست یابد. اگر چه داستان‌سرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم توانسته‌است شعر تمثیلی را به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.

وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع معانی و مضامین نو و دلپسند و تصویر جزئیات بانیروی تخیل و دقت در وصف مناظر و توصیف طبیعت و اشخاص و به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و نو، در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته‌است.

خدایا جهان پادشاهی تو راست
ز ما خدمت آید خدائی تو راست
فرستاده خاص پروردگار
رساننده حجت استوار
شبی چون سحر زیور آراسته
به چندین دعای سحر خواسته
بیا ساقی از سر بنه خواب را
می ناب ده عاشق ناب را
بیا ساقی آن ارغوانی شراب
به من ده که تا مست گردم خراب
بیا ساقی آن آب یاقوت‌وار
در افکن بدان جام یاقوت بار

فهرست

مخزن الاسرار
خسرو و شیرین
لیلی و مجنون
هفت پیکر
شرفنامه