پرونده کاریکاتور ؛ دو جلدی

پرونده کاریکاتور

نویسنده: محمد رفیع ضیایی
ناشر: سوره مهر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1110
اندازه کتاب: خشتی - سال انتشار: 1388 _ 1387  - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

مصور بررسی تاریخچه و روند سیر کاریکاتور در جهان

منشأ و اصل این واژه، مانند واژه کاریکاتور، ایتالیایی است که از کلمه Cartone ایتالیایی گرفته شده است. درگذشته این واژه بنا به کاربرد در مورد صفحه های کاغذ مقوا، کارت ویزیت و ورق بازی نیز به کار می رفته است. اما مهمترین کاربرد واژه کارتون اطلاق آن به طرحهای ابتدایی نقاشان برای انتقال روی دیوار، شیشه و موزاییک بوده است. این طرحها روی صفحه های بزرگ کاغذ طراحی میشد.

سپس پشت صفحه ها را با ماده سیاه، که معمولا گچ سیاه و یا ترکیبات سرب اندود بود، میپوشاندند و روی دیوار قرار میدادند که نقاش با وسیله ای فلزی قسمتهای طراحی شده را فشار میداد و با این روش طرح ابتدایی را به دیوار یا موزاییک منتقل میکرد. روش دیگر برای انتقال طرحهای کارتون روی دیوار به این صورت بود که روی خطهای طرح را با سوزن سوراخ میکردند وآن را روی دیوار قرار میدادند و سپسبا پاشیدن پودر زغال، طرحی نقطه چین از محلهای سوزن خورده را به دیوار انتقال میدادند. این روش در شیوه گچبری ایران هم به کار میرفته است.

معمولا روش انتقال طرح کارتون روی دیوار در مورد نقاشی فرسک Fresco استفاده میشده. مثلا در طراحی تابلوی فرسک ملاقات حضرت سلیمان با ملکه سبا توسط ،Piero dellafrancesca نقاش ایتالیایی پیرو دلافرانچسکا که در سال 1452 نقاشی شده، این روش به کار رفته است.

طرحهای کارتون در گذشته برای انتقال طرح اولیه روی موزاییکهای کف ساختمان و یا در شیشه سازیها و نیز برای طراحی نقش قالی استفاده میشد. اولین بار واژه کارتون با کاربرد جدید آن به عنوان طرحهای اغراق شده اجتماعی و یا هجویه های تصویری در سال 1863 توسط میس برادون Braddon Miss و در لغتنامه ای به نام «The New English Dictionary لغتنامه جدید انگلیسی» به کار برده شد...

...سید علی بهزاد خود در خانواده ای هنرمند به دنیا آمد و پسر نقاش مشهور آذربایجان میر مصور است. او در شیوه کار عظیم زاده را با سنت نقاشی میر مصور در هم آمیخت بهزاد از نوجوانی شروع به کار کرد و طراحی های شلوغ و پرکاری را آفرید که بیشتر تلفیقی از نقاشیو طراحی است. بهزاد کمتر به اغراق کاریکاتوری نزدیک شد و بعضی از کارهای او به شیوه کار روتر شباهت داشت.

شاهسون یکی از روزنامه های احتمالا تک ورقی است که با چاپ دستی یا ژلاتینی در استانبول منتشر می شد. محمدعلی تربیت، در فهرست نشریات آذربایجان از شاهسون به عنوان روزنامه بذله سرا یاد می کند و تاریخ انتشار آن را حدود سال 1306 هجری قمری می داند که برابر با 1888 میلادی و مصادف با سال چهل و دوم از سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و هفت سال قبل از ترور اوست.

نام کتاب توسط دکتر مرتضی گودرزی «دیباج» استاد و محقق هنر انتخاب شد و هم او بود که پیشنهاد کرد پرونده ای بنام کاریکاتور بگشایم و مشوق این راه شد و نهایتا شد آنچه امروز فراهم آمده است.مشکلات این هنر فرهیخته و پیام دار به گونه ای است که هنوز نه رسمیت آکادمیک داردو نه چندان رسمیت حرفه ای و این در حالی است که کاربرد آن در کشاکش های اجتماعی و سیاسی چنان مؤثر است که آتش توپخانه در جنگ.

جلد نخست از هشت فصل و جلد دوم نیز از 9 فصل تشکیل شده است. فصل نهم این مجموعه (که در واقع فصل اول جلد دوم است) به معرفی کاریکاتور در امریکا شامل (تشکیل آمریکا به عنوان یک دولت واحد، کاریکاتوریست های مشهور آمریکا و لوت پیس، فردریکه پالمر و فردریک اوپر، ریچارد اوت کو آلت، مارشال آریسمان و ...) اختصاص یافته است. فصل دهم این اثر رفیع ضیایی، تاریخچه و زمینه کاریکاتوردر ژاپن را تبیین و تشریح وچارلز ویرگمن را معرفی و بررسی می کند و فصل یازدهم آن، به کاریکاتور درکشورهای آمریکای مرکزی، جنوبی و ... (کاریکاتور در آرژانتین ، مولینا کامپوس، لیمورا، کاریکاتوریست های معاصر و ...) می پردازد.

فصل دوازدهم بررسی وضعیت کاریکاتور درهند و فصل سیزدهم به وضعیت و ویژگی کاریکاتور در کشورهای عرب زبان و معرفی برخی از کاریکاتوریست های مشهورعرب از جمله زهدی العدوی و عبدالهادی شعاع و ... را در بر می گیرد. فصل چهاردهم کتاب «پرونده کاریکاتور» درباره نشریات طنز درمنطقه قفقاز شامل نشریه ملانصرالدین، و معرفی کاریکاتوریست های این منطقه از جمله اشمرلینگ شلینگ و روتر، عظیم عظیم زاده و بهزاد، است.

نویسنده در فصل پانزدهم جلد دوم مجموعه «پرونده کاریکاتور»، به این هنر در ترکیه و بررسی چگونگی تشکیل کشورترکیه پس از شکست دولت عثمانی و معرفی کاریکاتوریست های ترک : (تورهای سلجوق) و (سمیح بالجی اوغلو)، (سلجوق دمیدل) و (لطیف مرسی) و ... توجه نشان داده است. بررسی آغاز کمیک استریپ، کتاب و مجلات کمیک و کاریکاتوریست ها ومعرفی کاریکاتوریست های برنده جایزه پولیتزر از دیگر بخش های این کتاب است.