پرونده پنجاه و سه نفر

پرونده پنجاه و سه نفر

نویسنده: حسین فرزانه
ناشر: نگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 600
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1372 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

پنجاه و سه نفر در اصطلاح به اولین زندانیان سیاسی گفته می‌شود که در دوران رضاشاه در سال ۱۳۱۶ خورشیدی بازداشت شدند.این زندانیان که اکثرا در زندان قصر محبوس بودند بیشتر از فعالین سیاسی با تمایلات چپ و سوسیالیستی بودند که بعداً شماری از آنها حزب توده ایران را بنیان گذاردند. زندانبانان از راه‌های گوناگون زندانیان را تحت فشار قرار می‌دادند و این زمینه شکنجه جسمانی رایج‌ترین وسیله در دوره بازداشت پیش از محاکمه بود.

 در جریان محاکمه پنجاه و سه نفر، تالار دیوان جنایی تهران، طی روزهای یازدهم تا بیت و دوم آبان 1317 و روز بیست و چهارم همان ماه، مرکز یکی از بزرگ‌ترین وقایع دوران سیاه بود.نویسنده پس از توصیف صحنه محاکمه به گوشه‌هایی از جریان آن پرداخته و خلاصه دفاع دکتر تقی ارانی را نقل کرده است. وی در این باره می‌نویسد: شاهکار محکمه پنجاه و سه نفر نطق دکتر ارانی بود. دکتر شش ساعت و نیم صحبت کرد. دوست و دشمن را بهت فراگرفته بود. آژان‌ها و صاحب‌منصبان شهربانی با دهن باز به او نگاه می‌کردند.

در این کتاب به شیوه ای دیگر به آن پنجاه و سه نفری که بزرگ علوی در کتاب 53 نفر خود از آن یاد کرده پرداخته شده است.کسانی که در زمان رضاشاه به جرم عضویت و فعالیت در گروهی اشتراکی بازداشت، محاکمه و به محکومیت‌های متفاوت زندانی شدند. و حال از دید حسین فرزانه و با پیگیری و تماس با هرکدام از دید آنها ماجرا دنبال می شود.

درسال۱۳۱۶خورشیدی،دردوازدهمین سال پادشاهی رضاشاه یک گروه دارای افکاراشتراکی در تهران وبعضی ازشهرهای ایران توسط شهربانی رضاشاه دستگیرشدند‌. لیدریاسرپرست فکری این گروه که بعدها در تاریخ ایران موسوم به ۵۳ نفرگردید،فردی بود بنام دکتر تقی ارانی ، وی که در رشته ی فیزیک و شیمی درآلمان تحصیل کرده بوددرایران تعدادی از دانشجویان و روشنفکران آنروز ایران رادراین گروه متشکل ساخته و فعالیت میکرد.

مدتی پس از دستگیری تمام اعضای گروه محاکمه و به زندانهای سه تاده سال محکوم گردیده و دکترتقی ارانی در زندان به مرض تیفوس درگذشت. بعدها نام و یاد دکتر ارانی به سمبل و نماد معنوی گروه های چپ از جمله حزب توده تبدیل شد. بسیاری ازاعضای این گروه بعدها در تحولات سیاسی و فرهنگی ایران تأثیرگذار شدند. افرادی همچون احسان طبری ، انور خامه ای ، بزرگ علوی ، خلیل ملکی ، اردشیر آوانسیان ، حسین کامبخش ، یوسف افتخاری ، دکتر مرتضی یزدی و بسیاری دیگر همه از اعضای این گروه بودند. بسیاری از آنان در شهریور۱۳۲۰ اززندان آزاد شده و حزب توده راتأسیس نمودندکه در تاریخ معاصر در بسیاری از تحولات سیاسی ایران نقش آفرین بود.

6 نفر و 40 نفر و 3 نفر و 4 نفر، معروف به جمع 53 نفر، گروهی از زندانیان سیاسی در ایران بودند که در دوران رضاشاه در سال 1316 خورشیدی بازداشت و در زندان قصر محبوس شدند. بیشتر این زندانیان گرایش‌هایی به مکتب‌ها و ایده‌های تازه ترجمه و مطرح شدهٔ سوسیال دموکراسی یا کمونیسم-انترناسیونالیسم یا ناسیونال سوسیالیسم یا افکار بینابینیِ تثبیت‌نشده داشتند.

53 نفر اکثراً ایده‌آلیست‌ها بودند که ریشه‌های تاریخی-اجتماعی و مذهبی-اسلامی خود را حفظ کرده و سکولاریسم (جدایی سیاست و ادارهٔ اجتماع از مذهب و شریعت) و افکار ضدمذهبی-دینی برای اکثریت آنها، حتی افراطی‌ترین‌ها، مطرح نبوده‌است.