وقایع سی ام تیر 1331

نویسنده: حسین مکی
ناشر: ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 550
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1366 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

در اثر حاضر، ضمن بررسی زمینه‌ها، علل و رخدادهای قیام سی‌ام تیر 1331در حمایت از رهبران و مبارزان ضد استعماری برای ملی شدن صنعت نفت، به نقش شخصیت‌ها و گروه‌های مختلف و دخالت دولت‌های بیگانه،اشاره گردیده است.کتاب حاضر از این نظر که نویسنده در متن حوادث بوده حائز اهمیت است.روز ۲۵ تیر۱۳۳۱ دکتر محمد مصدق برای مذاکره درباره ی ماده  ی واحده ی اختیارات و اعلام اسامی وزیران دولت خود به دیدار شاه رفت .

در این دیدار که از ساعت ۱۱ صبح تا حدود ۳ بعدازظهر ادامه داشت ، ابتدا دکتر مصدق نارضایتی‌اش را از مخالفت اکثر نمایندگان مجلس شورای ملی و همچنین نمایندگان مجلس سنا نسبت به ماده واحده ی اختیارات بیان کرد و درباره ی ضرورت تصویب آن ماده ی واحده برای اجرای اصلاحات اقتصادی ، مالی ، پولی ، و اداری در کشور توضیح داد.

در این دیدار، به احتمال زیاد ، دکتر مصدق از شاه ‌خواسته بود نمایندگان طرفدار خود را در مجلس شورا و مجلس سنا برای تصویب اختیارات درخواستی دولت ترغیب کند. از نظر دکتر مصدق اجرای اصلاحات مورد نظر دولت بدون تصویب اختیارات درخواستی امکان‌پذیر نبود.به نوشته ی روزنامه ی کیهان  ، دکتر مصدق در همان دیدار به شاه می‌گوید : « در صورتی که مجلس با اعطای اختیارات به دولت موافقت نکند ادامه کار برای ایشان مقدور نخواهد بود.»  

سپس دکتر مصدق اسامی وزیران مورد نظر خود را اعلام کرد و درباره ی وزیر جنگ متذکر شد : « وزارت جنگ را خود اینجانب برعهده می‌گیرم. » شاه که ارتش را تکیه‌گاه  و عامل پایداری سلطنت خود می‌دانست و تا آن زمان ـ هرچند برخلاف قانون اساسی ـ وزیر جنگ با صلاحدید او تعیین شده بود ، تأملی می‌کند و می‌گوید : « درباره وزیر جنگ خوب بود مشورتی می‌شد ؛ زیرا به عقیده من باید شخص مورد نظر ما بر رأس این کار باشد.»  در برابر اصرار دکتر مصدق بر تصدی وزارت جنگ و تأکید بر اینکه « اینجانب نخست‌وزیر می‌باشم و حق این است که وزیر جنگ را خود انتخاب کنم .»

شاه به صراحت نگرانی خودش را بر زبان آورد : « پس بگویید من چمدان خود را ببندم و از این مملکت بروم.» دکتر مصدق برای رفع نگرانی شاه می‌گوید : « چون این وضع [رفتن شاه از ایران] برای اینجانب قابل قبول نیست لذا با کمال تأسف ناگزیر به استعفا می‌باشم.»  سپس برمی‌خیزد که از اتاق خارج شود « ولی اعلیحضرت پشت درب اتاق که بسته بود ، ایستادند و از خروج من ممانعت فرمودند.»  شاه که در آن مقطع همچنان موافق نخست‌وزیری دکتر مصدق بود ، تاکید می‌کند : « صلاح در این است که شما به کار ادامه دهید و وزیر جنگ نیز با صلاحدید من تعیین شود.»

فهرست

اختلافات دکتر مصدق با دربار 
افتتاح دوره 17 تقنینیه 
وقایع سی‌ام تیر 1331  وقایعی که منجر به حوادث 30 تیر و برکناری قوام گردید 
قیام عمومی در تهران 
بعد از سی‌ام تیر 
نقش اشرف در وقایع سی‌ام تیر 
فراکسیون نهضت ملی چگونه به وجود آمد؟ 
یکی از علل برهم خوردگی وحدت سران نهضت ملی