واژه نامه تاتی (کلور) - فارسی

واژه نامه تاتی (کلور) - فارسی

نویسنده: میرداماد بزرگ زاده
ناشر: پارلاق یازی
زبان کتاب: فارسی - تاتی
تعداد صفحه: 665
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

تاتی یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است که از دیدگاه زبان‌شناسی ، ارزش ویژه‌ای دارد. بیشترین آمار جمعیتی تات‌های ایران متعلق به شهر کهن اشتهارد و دو شهرستان کهن تاکستان و بوئین‌زهرا در قزوین می‌باشد. تاکنون هیچ آمار رسمی در مورد تات‌های این مناطق ارائه نشده‌است. تات‌های این منطقه که به تات‌های جنوب شهرت یافته‌اند ، در شهرها و روستاهای زیر زندگی می‌کنند:

اشتهارد و روستاها و دهستانهای اطراف (پسوند اوا در زبان تاتی همان آباد است) : شامل مرادتپه ، صحت آباد ، جعفرآباد ، قزل حصار ، رحمانیه ، مهدی‌آباد ، فرد آباد ، مختارآباد ، عبدالله آباد ، کوشک اوا ، مروت اوا ، پلنگ اوا ، اوپشته ، گنگ ، جارو ، نکوجار ، قرقرک و بوجعفر.

در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز از رودبار الموت ، رودبار شهرستان ، شهرستان طالقان ، شهرستان رودبار زیتون ، رودبار قصران ، بومی‌های شمال تهران شامل بومی‌های قدیمی تجریش و شمیران و لواسان کوچک و بزرگ و روستاهای آن تا اکثر روستاهای شهرستان دماوند مانند کیلان تات زبان هستند. (بعضی روستاهای شهرستان دماوند مهاجر نشین و کرد یا ترک زبانند (مانند روستای حصار) یا سربندان که کردزبانند. (کیلان - کلون)

در شهرستان تاکستان ، شهر تاکستان و در بخش اسفرورین ، شهر اسفرورین و روستای قرقسین ، تات زبان‌اند.
در شهرستان بوئین زهرا شهرهای شال ، دانسفهان و روستاهای خیارج ، خوزنین ، خروزان ، ابراهیم‌آباد و سگزآباد و ... تات زبان اند. زبان تاتی زبان ویژه منطقه تاکستان قزوین ، بوئین زهرا و آبادی‌های پراکنده در آذربایجان شرقی و اردبیل ، از زبان‌های در معرض خطر به شمار می‌آید.

در اطراف قزوین نیز روستاهایی نظیر اردبیلک ، رزجرد ، الولک ، حصار خروان و... تات زبان اند. تاتهای خلخال (کلور) ، جیرنده ، طارم ، عنبران ، میناباد ، میرزانق ، کلش ، سروآباد ، پیله‌زیر ، پیله‌رود ، جید ، لرد ، شاهرود ، تولش ، عنبران علیا ، لنکران ، ماسالی جمهوری آذربایجان و کجل. به طور کلی زنجیره مناطق تات‌نشین از شهر تاکستان شروع شده و به سمت جنوب و جنوب شرقی ادامه می‌یابد و در نهایت در شهرستان بوئین زهرا به روستای تاریخی سگزآباد پایان می‌یابد.

در استان مرکزی (منطقه وفس) نیز روستاهای وفس ، چهرقان ، گورچان و فرک به زبان تاتی صحبت می‌نمایند. این روستاها به فاصله ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلومتری شهر اراک و در شمالی‌ترین نقطه استان مرکزی واقع شده‌اند. مناطق کوهستانی و خوش آب و هوا و شغل مردم روستاها کشاورزی، باغداری و دامداری است که به دلیل مواجه شدن با کمبود آب و عدم توجه مسئولین به نیاز مردم و نیروهای انسانی جوان، به شدت روستاها خالی از سکنه می‌شوند و در شهرهای مانند تهران ، قم ، اراک ، کرج و... سکونت می‌نمایند. همچنین در لهجه اراکی قدیم واژه‌های تاتی مثل چنه (چرا) برار (برادر) خوسبیدن (خوابیدن) ملوچ (گنجشک) گل (آویزان) بوویه (پدر) و ... بسیار دیده می‌شود.