كتاب تحلیلی مختصر از عقاید برخی از منادیان استعمار در ایران است كه به شناسایی و نقد آرای افرادی همچون میرزا فتحعلی آخوند زاده ، عبدالرحیم طالبوف ، میرزا ملكم خان ناظم الدوله ، آقاخان كرمانی ، یوسف خان مستشارالدوله و زین العابدین مراغه ای پرداخته است .

از دیدگاه نویسنده كتاب ، این گروه از نویسندگان صدر مشروطیت كه باید آنان را پیشگامان تفكر جدید در ایران نامید ، در حقیقت مروجین مرام و مسلك غربی در ایران بودند و با تمام قوا می كوشیدند تا با تخطئه دین و جدا كردن مردم از آن ، هرچه بیشتر افكار عمومی را به سوی غرب سوق دهند . آنچه به اختصار در این نوشتار ۱۰۸ صفحه ای آمده است اشاره ای كوتاه به عقاید و دیدگاه های تنی چند از این عوامل غرب گرا است كه با همه وجود می خواستند كه ایران توسعه یافته و ایرانی ترقی كند !

در زمان حکومت دودمان قاجار و به ویژه در پی شکست ایران از روسیه قشر فرهیخته ایران به فکر کشف علل عقب ماندگی ایران و شکست آن از روسیه بودند. این شکست نظامی سران قاجار را هم برای رفع عقب ماندگی تشویق کرد. یکی از کسانی که در این امر مصر بود عباس میرزا بود که خود شاهد شکست ارتش ایران در جنگ با روسیه به علت عقب ماندگی فناوری نظامی بود. وی برای اولین بار دانشجویانی جهت تحصیل به اروپا ارسال کرد تا از فناوری آن‌ها بهره‌مند گردند.

اولین گروه از تحصیلکردگان ایرانی مانند میرزا ملکم خان و طالبوف بیشتر طرفدار حکومت بودند زیرا اولاً از داخل قشر حاکمه بودند و ثانیاً توسط دولت رشد کرده بودند. در دوران امیرکبیر شکاف بیشتری میان اصلاحگرها و محافظه کاران در دربار قاجار شکل گرفت که نهایتاً به پیروزی محافظه کاران انجامید.

یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های ایرانی مؤثر بر جریان روشنفکری ایرانی، میرزا فتحعلی آخوندزاده (آخوندوف) بود. او که اهل تبریز ولی مقیم گرجستان روسیه بود، با اینحال کتاب‌های مهمی به فارسی نوشت که از جمله آن‌ها مکتوبات جلال الدوله‌است. این کتاب را می‌توان بیانیه‌ای شورانگیز ضد سنت‌های ایران عصر قاجاری دانست. رنسانسی در بازگشت به ارزش‌های ایرانی و اعتراضی بر اندیشه‌های رایج ایران در سنجش با اندیشه‌های اروپایی.

با بر تخت نشستن رضا شاه دوره اول روشنفکری به پایان رسید و نسل دوم روشنفکری به وجود آمد. این نسل روشنفکری با الگوگیری از غرب سعی داشت که مفاهیم جدید غربی را در ایران پیاده سازد. سیاست همگن سازی فرهنگی و اجتماعی در آن دوره محبوبیت فراوانی یافته بود زیرا در غرب نیز چنین ایده‌هایی طرفداران بسیاری داشته‌است. ایجاد نهادهای جدید مانند مدرسه و دانشگاه از کارهای این گروه از روشنفکران بوده‌است.

این نسل بیش از آنکه همانند نسل قبلی در جهت مدرنیته و غربی شدن تلاش کند، بر ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی ایران تکیه می‌کرد. از آنجایی که تفکر آن دوران برمبنای کشور تک فرهنگی استوار بوده لذا سرکوبی سایر فرهنگ‌های کشور به اوج خود رسید. ایده‌هایی نظیر تمدن بزرگ و تاریخ هزاران ساله و غیره محصول این نسل از روشنفکران بوده‌است.

فهرست

آخوندزاده
طالب اوف
میرزا ملکم
آقاخان کرمانی
مستشارالدوله
زین العابدین مراغه ای
و...