والتر بنیامین ؛ زندگی، آثار، تاثیرات

والتر بنیامین

نویسنده: مومه برودرسن
مترجم: کوروش بیت سرکیس
ناشر: ماهی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 200
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

زندگی، آثار، تاثیرات ؛ والتر بنیامین (۱۸۹۲ ۱۹۴۰): ادیب، فیلسوف و زیبایی شناس آلمانی

کتاب والتر بنیامین (زندگی، آثار، تأثیرات) از سلسله‌تک‌نگاری‌هایی است که اخیراً زیر عنوان زندگی‌نامه‌های پایه توسط انتشارات زورکامپ آلمان به چاپ رسیده است. این کتاب، همان‌طور که از عنوان فرعی‌اش برمی‌آید، در سه بخش تدوین شده است: بخش اول زندگینامه‌ی بنیامین است که به‌اختصار وقایع زندگى او را از تولد تا مرگ در‌بر‌می‌گیرد. در بخش دوم، نویسنده به مضامین اصلی آثار بنیامین اشاره می‌کند و از آن‌ها چکیده‌ای به دست می‌دهد. در بخش سوم، مؤلف به ارزیابی چگونگی تأثیرات آثار بنیامین در سیر تاریخی خود می‌پردازد و ادعاى گمنامى بنیامین در زمان حیاتش را به چالش می‌کشد. علاوه بر این سه بخش اصلی در کتاب یادداشتی کوتاه درباره‌ی بنیامین و کتاب‌نامه و گاهشمار زندگی او نیز وجود دارد.

اندیشه‌ى بنیامین معطوف به جوانب مشخص زندگى و تاریخ بودند، بطوریکه این اندیشه با عزیمت از جزء، پدیده‌هاى بزرگ تاریخى را در بر مى‌گرفت. در پس این اندیشه یک فلسفه‌ى تاریخ دیالکتیکى ­ ماتریالیستى نهفته بود، زیرا که بنیامین از اواسط دهه‌ى بیست میلادى به نگرش مارکسیستى روى آورد.

در دوره‌ى مهاجرت فرانسه وى بعنوان یکى از همکاران آزاد «انستیتوى پژوهش‌هاى اجتماعى» که جزو مکتب فرانکفورت محسوب مى‌شود، زیر نظر دو فیلسوف آلمانى آدورنو و هورکهایمر براى نشریه‌ى این انستیتو مقالات و جستارهایى مى‌نوشت. بویژه تئودور آدورنو در نامه‌نگارى‌هایى که با بنیامین داشت، نظرات بنیامین درباره‌ى هنر و استه‌تیک وى را به سنجش کشید. این نامه‌نگارى‌ها بعدها پس از جنگ توسط آدورنو انتشار یافتند.اندیشه ی رادیکال وی همچنان چالشگر است و تکانه های فکری وی تا به امروز بر گستره های فلسفه، نظریه ی سیاسی، علوم رسانه ای و فرهنگی، تاریخ ادبیات و زیبایی شناسی اثرگذار مانده اند.

والتر بنیامین در ۱۵ ژوئیه ی ۱۸۹۲ در خانواده ای بسیار ثروتمند در برلین بدنیا آمد. نام کامل وی «والتر بندیکس شونفلیز بنیامین» (Walter Bendix Schönflies Benjamin) است که از سه خواهر و برادر، بزرگترین ایشان بود.خانواده ی وی هم روزهای مذهبی یهودی و هم مسیحی را محترم می شماردند. والدین بنیامین مسیر مورد علاقه اش را هموار ساختند، ولی ایشان بعدها موافق نبودند بنیامین شغلی را برگزیند که از نظر ایشان چندان عادی و درآمدساز نیست.

از همان آغاز تحصیل دانشگاهی بنیامین با نگاهی انتقادی به نظام آموزشی دانشگاهی می نگریست. این آگاهی سنجشگر وی از دوره ی مدرسه نسبت به نظام سلسله مراتبی معمول میان دانش آموز و معلم شکل گرفت؛ نظامی که خودویژه ی فرهنگ و تربیت پروسی حاکم بر جامعه ی آن روز بود.

بنیامین از ۱۹۰۴ تا ۱۹۰۷ را در خوابگاه پرورشی «هاوبیندا» (Haubinda) بسر برد، جایی که رابطه ای برابرحقوق میان دانش آموز و معلم برقرار بود. در اینجا بود که وی با «گوستاو وینِکِن» (Gustav Wyneken)، معلم علوم تربیتی آشنا می شود که تأثیری ژرف و درازمدت بر بنیامین جوان می گذارد. همین فرد مشوق بنیامین در فعالیت های آتی اش با جنبش جوانان می شود. میان سال های ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۴ بنیامین بعنوان هوادار «گوستاو وینِکِن» خواستار یک اصلاحات گسترده ی در عرصه ی آموزش و پرورش می شود و در ارتباط با جنبش اصلاح مدارس با نشریه ی «Anfang» (”آغاز”) شروع به همکاری می کند. ولی وی پیش از آن نخستین اشعار و مقالات خود را در همین نشریه انتشار داده بود. در همین زمان بنیامین به ابتکار خود محل تجمع و بحث و گفتگویی را بنام «Sprechsaal» را بنا می نهد...

بنیامین در سال ۱۹۱۵ با «گرسهوم شولِم» (Gershom Scholem) آشنا می شود که دوستی میان این دو تا آخر عمر پایدار می ماند. وی تحصیلات خود را به مونیخ انتقال می دهد و در عرصه ی فلسفه از جمله با پدیدارشناس «موریتس گایگر» و با شاعر آلمانی «راینر ماریا ریلکه» آشنا می شود. در همین زمان کتاب کودکان خود بنام «رنگین کمان» را می نویسد که سرشار است از رنگ و شکل های تخیلی. وی پس از کار روی آثاری همانند «نمایش مرثیه و تراژدی»، «اهمیت زبان در مرثیه و تراژدی»، زمینه های کار بزرگتری بنام «در باره ی زبان به خودی خود و زبان انسان » را فراهم می آورد. اثر «نیکبختی انسان باستان» نیز ثمره ی همین دوره است.

...کار نویسندگى بنیامین عرصه‌‌هاى گوناگونى را در بر مى‌گیرد و او رسانه‌ها و شکل‌هاى متفاوتى را مى‌آزماید. وى در روزنامه‌هاى متعدد و ویژه‌نامه‌هاى ادبى و در فرستنده‌هاى رادیویى شمار زیادى مقاله و نقد ادبى مى‌نویسد و پشت میکروفون مى‌خواند که هر یک از این قطعاتِ هر چند کوچک، گوشه‌اى از نظریه‌هاى بنیادین وى را طرح مى‌کنند. او به جاى انتشار نظریه‌هایش در مجله‌هاى تخصصى، با استفاده‌ى خلاق از این رسانه‌هاى پراکنده،‌ فلسفه‌ى خود را در همین آثار کوچک بازتاب مى‌دهد.

در گاهشمارى آثار و قطعات وى که در پایان مجموعه‌ى آثارش آمده است، تنها در فاصله‌ى زمانى ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۳ حدود ۲۲۰ عنوان قطعه‌ى انتشار یافته را مى‌یابیم. وى در این آثار بعنوان یک سنجشگر ادبى و یا کارشناس زیبایى‌شناسى ادبى جلوه‌گر نیست، بلکه وى کتاب‌هاى عرصه‌هاى گوناگون علوم انسانى را چنان به نقد و سنجش مى‌کشد که از این نقد وى یک جستار طولانى پدید مى‌آید که در آن نظریه‌ها و فلسفه‌ى وى را مى‌توان یافت. با رد تقاضاى فوق‌دکترا کار بر روى آثار فرانتس کافکا به یک کار ابدى در زندگى بنیامین بدل مى‌شود....