- موجودی: درحال حاضر موجود نمی باشد
- مدل: 186444 - 113/5
- وزن: 3.00kg
هفت اقلیم
نویسنده: امین احمد رازی
مصحح : جواد فاضل
ناشر: علمی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1650
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1338 - دوره چاپ: 1
کمیاب - کیفیت : درحد نو
مروری بر کتاب
این کتاب تذکرهای است تاریخی و جغرافیایی که به تشریح اقالیم سبعه پرداخته و نویسنده در ضمن توصیف برخی از شهرها و آبادیها، بهاجمال و گاه بهتفصیل از بزرگان و مشاهیر آنها سخن گفته است. نویسنده این کتاب را به زبان فارسی و در سال 1018 قمری در طول شش سال نگاشته است. نویسنده هر اقلیم را منسوب به یکی از ستارگان دانسته و هر یک را تشریح کرده است. مؤلف که از ادبای نامدار نیمه دوم قرن دهم است، با شرح هر اقلیم از اقالیم سبعه، نخست طول و عرض و مساحت تقریبی آن اقلیم را بیان کرده، سپس به موقعیت جغرافیایی و مسائل تاریخی آن اشاره نموده و در پی آن، شهرهای عمده و گاه شهرهای کوچک آن اقلیم را نام برده است. کتاب مملو از اشعار، اخبار و حکایات است.
در این اثر مولف با شرح هر اقلیم از اقالیم سبعه نخست طول و عرض و مساحت آن اقلیم را بیان کرده و سپس موقعیت جغرافیایی و مسائل تاریخی آن را بررسی کرده و بعد از آن شهرهای عمده و تاریخ، نام بانی، علت پیدایش، نام قدیم و جدید آن را در کنار ترجمه و معرفی پادشاهان، وزراء، علما، عرفا، مشایخ و شعرای آن اقلیم پرداخته است.
مصحح این کتاب را دایرهالمعارفی میداند که نام «تذکره» را بر آن نهادهاند؛ چراکه سرشار از مطالب متنوع و تعدد مباحث است. هرچند باوجود اعتبار این تذکره در میان ادیبان و محققان و همچنین کثرت نسخ خطی آن در کتابخانههای عمومی و خصوصی، چه در هند و چه در ایران، هنوز چاپ منقحی از آن صورت نگرفته است و علت این امر شاید ریشه در تعدد و تنوع مطالب این کتاب داشته باشد.
اما تالیف «تذکره هفت اقلیم» آنچنانکه مولف آن نیز در آغاز کتاب آورده، طی شش سال کار بیوقفه و شبانهروزی به انجام رسیده است. تاریخ پایان این اثر ضمن یک رباعی به سال 1002 هجری قمری ذکر شده است. برهمین اساس میتوان به آغاز تالیف آن یعنی سال 996 هجری قمری رسید.
مکان تالیف این اثر هندوستان بوده و تذکرهای است تاریخی و جغرافیایی که در آن از همهجا و همهچیز و حتی افرادی بسیار، گاه به اجمال و گاه به تفصیل سخن رفته است.عنوان کتابهایی که در این اثر از آنها نام برده شده است نشان میدهد مولف به منابع و مآخذ بسیاری دسترسی داشته و نام هریک را هنگام نقل مطلب آورده است. این ویژگی یکی از برجستهترین محسنات کتاب به حساب میآید.
...امین احمد رازی از ادیبان معروف نیمه دوم قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری و فرزند خواجه میرزا احمد است. درباره این شخصیت اطلاعات چندانی در دست نیست، اما آنچه روشن است، این است که خاندان او اهل ری و اغلب در کار سیاست و قلم بودهاند.
پدر او از سوی شاه طهماسب سالها مسوولیت کلانتری ری را بر عهده داشته و پس از آن در دوره سلطان محمد خدابنده نیز همین مسوولیت به او واگذار شده است. عموهای او نیز یکی خواجه محمد شریف هجری رازی، وزیر اصفهان در زمان شاه طهماسب و پدر خواجه غیاثالدین محمد اعتمادالدوله جهانگیری است. دیگری نیز خواجه خواجگی، پدر شاهپور رازی، شاعر پرآوازه است.
جلد نخست :
اقلیم اول، اقلیم الثانی و اقلیم الثالث را در برمیگیرد. اقلیم اول به زحل منسوب است. مساحت این اقلیم 662 هزار و 44 فرسخ است و در آن 20 کوه رفیع، 30 نهر بزرگ و هزار و 340 شهر است. آغاز این اقلیم به معرفی ولایت «یمن» اختصاص دارد که به گفته مولف مردمان آن به نور اسلام و ایمان منور هستند.
اقلیم الثانی به مشتری تعلق دارد و مساحت سطح این اقلیم 572 هزار و 66 فرسخ و ثلث فرسخی است. 77 شهر دارد. مولف از آنجا که کرسی حجاز «مکه» است و خانه خدا در اوست، اقلیم دوم را با معرفی این شهر آغاز کرده است.
اما اقلیم الثالث به مریخ منسوب است. از آنجا که بسیاری از شهرهای ایران داخل این اقلیم است مولف به اجمال احوال «ایران» را ذکر کرده است.
جلد دوم :
اقلیمالرابع را شامل میشود. این اقلیم به آفتاب تعلق دارد. مولف ساکنان این اقلیم را به حسب صورت و سیرت افضل اولاد بشر میداند و در این اقلیم به «خراسان» پرداخته است که طبق گفته او در روی زمین عرصهای از آن وسیعتر نیست.
جلد سوم :
اقلیمالخامس، اقلیمالسادس و اقلیمالسابع را شامل میشود.
صاحب اقلیم الخامس زهره است و اکثر ساکنان آن سفیدپوست هستند. در این اقلیم 166 شهر و به قول عدهای 215 شهر وجود دارد. این اقلیم با «شروان» آغاز میشود.
اقلیم السادس منسوب به عطارد است. مساحت آن 235 هزار و ثلثان فرسخی است و در این اقلیم به قولی 114 و به قولی دیگر 240 شهر وجود دارد. همچنین 22 کوه و چند نهر عظیم دارد. اکثر ترکستان در این اقلیم واقع شده است. ترکستان جمع بلاد ترک را از اقلیم نخست تا اقلیم هفتم در برمیگیرد که اکثرا صحرانشین هستند. این اقلیم با معرفی ولایت «فاراب» آغاز شده است.
اقلیم السابع به قمر تعلق دارد. مساحت آن 187 هزار و 721 فرسخ و و ثلثان فرسخی است و 23 شهر در آن وجود دارد. این اقلیم با معرفی ولایت «صقلاب» آغاز میشود.
در پایان جلد سوم فهرست عام آمده که در 144 صفحه تنظیم شده است و نام صاحبان تراجم و اعلام تاریخی، نام کتابها و رسالهها و نام مکانها را شامل میشود.