نژادپرستی و فرهنگ

نژادپرستی و فرهنگ

نویسنده: گروه نویسندگان
مترجم: منوچهر هزارخانی
ناشر: زمان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 94
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1348 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

چهار سخنرانی از :  علیون دیوپ , ژاک رابه مانانژارا , فرانتز فانون , امه سه زر

این کتاب مجموعه ترجمه چهار سخنرانی است که در نخستین کنگره جهانی ادبا، نویسندگان، شعرا و مردان فرهنگی سیاه پوست در سال ۱۹۵۶ در پاریس برگزار شد....

ابراهیم فرانتز فانون، نویسنده و روانپزشک فرانسوی (در اصل اهل مارتینیک که مستعمره فرانسه بود) یکی از مهم‌ترین اندیشمندان ضد خوی و فرهنگ استعماری (درگذشته به سال ۱۹۶۱) است که فعالیت‌های قلمی و سیاسی‌اش برای سال‌ها الهام بخش نهضت‌های ضداستعماری جهان بود. فانون سال‌ها علیه نژادپرستی و استعمار سیاهان نوشت و مبارزه عملی کرد. یک میدان مبارزه او، رویارویی با نظام استعماری فرانسه بود. از مهم‌ترین آثار فانون می‌توان به «پوست سیاه، صورتک‌های سفید» اشاره کرد.

یکی از مفسران آثار فانون در جایی نوشته است که فانون به تاسی از سارتر که استعمار را یک سیستم می‌دانست، تأکید داشت که این سیستم دارای یک پایه اقتصادی است که ایدئولوژی‌ها، رفتارهای هویتی و روانی تولید می‌کند که به‌نوبه خود اجازه می‌دهند سیستم خود را بازتولید کند. وارونه‌کردن این رفتارها، مانند مثلاً تأکید بر برتری سیاه (در پاسخ به گفتار نژادپرستانه استعمار)، برای بیرون آمدن از سیستم کافی نیست؛ زیرا کسی هم که سیاهان را می‌پرستد، مثل کسی که از سیاهان نفرت دارد، بیمار است. و از آن طرف، سیاهی هم که می‌خواهد نژادش را سفید کند، مثل سیاهی که نفرت از سفیدها را موعظه می‌کند، بدبخت و زبون است. آزادشدن از سلطه مستلزم اقدام به تخریب نظام سلطه است.

او در نخستین کنگره جهانی ادبا، نویسندگان، شعرا و فرهنگیان سیاهپوست سخنرانی مهمی با عنوان «نژادپرستی و فرهنگ» داشت. این کنگره به ابتکار مجله Présence africain در دانشگاه سوربن برگزار شده بود. فانون سخنرانی خود را با بحث درباره استثمار اقتصادی و نژادپرستی آغاز می‌کند. منشا نژادپرستی به زعم او اقدام عظیم به منظور اسارت اقتصادی، و حتی انقیاد بیولوژیک است. بنابراین او نتیجه می‌گیرد که نژادپرستی محصول اجتماعی یک نظام استثمارگر است و نه یک تمایل روحی. پس همه فرهنگ‌ها نژادپرست نیستند. تنها آنهایی را می‌توان نژادپرست دانست که به نظام سلطه مربوط هستند.

نظر به تغییرات جامعه و سرشت مناسبات نژادی، دانشوران تلاش کرده‌اند تا سرشت متغیر نژادپرستی را توصیف کنند. بخش گستردۀ توجه جریان اصلی علوم اجتماعی، به نژادپرستی به‌عنوان پیش‌داوری فردی و تبعیض معطوف شد و نقطۀ آغاز آن، دهۀ 1950 بود. این امر به‌نوبة خود، به پژوهش‌های اجتماعی-روان‌شناختی انجامید که در پی آن بودند که ریشه‌های پیش‌داوری را فهم کنند. در دهۀ 1960، پیشرفتی چشمگیر رخ داد و آن ظهور نوعی تمایز بود که آن‌را نخستین‌بار استوکلی کارمایکل و چارلز همیلتون مطرح کردند.

در تقابل با نژادپرستی فردی، نژادپرستی نهادی آثار انباشتی و نابرابر خط‌مشی‌ها و ورزه‌های نهادی در حوزه‌هایی چون مسکن، آموزش، سلامت‌بانی، سیاست، اشتغال و محیط است. این امر در میزان نابرابر درمان بیماری‌ها، تأیید وام‌ها، فارغ‌التحصیلی، بازداشت، پیگرد قانونی و صدور حکم و مواجهه با خطرهای زیست‌محیطی بازتاب می‌یابد.

پژوهش‌های بعدی میان نژادپرستی نهادی مستقیم، مانند نظام جداسازی در جنوب ایالات متحده که تا پیش از دهة 1960، پابرجا بود و اشکال غیرمستقیم مانند نوعی نظام حضور در مدارس دولتی و کمک مالی که به همراه نیروهای اجتماعی دیگر، تعداد زیادی مدرسۀ دولتی ایجاد می‌کند که به‌شدت دچار جدایی‌سازی شده‌اند و بودجه‌های نابرابری دارند، تمایز قائل شدند. یکی از آخرین تمایزهایی که اغلب ایجاد می‌کنند، تفاوت میان نژادپرستی «آشکار و نهان» است که اولی برخورد نابرابر آشکار و بی‌پرده و دومی تبعیضی است که به چشم قربانی نمی‌آید...

به طور کل تمدن غرب ذاتی استعماری دارد. آنها حتی در حوزه فرهنگ هم استعماری عمل می‌کنند. حتی مراکز شرقشناسی و ایرانشناسی تاسیس شده توسط آنها نیز ذاتی استعماری داشته است. هرچند که این میان بودند اندیشمندان و شرق‌شناسانی که بی توجه به ذات استعماری این مراکز به کار پرداخته و منادی گفت‌وگوی میان فرهنگ‌ها شدند.

اما اینکه ذات فرهنگ غربی وحشی‌گری است، ایده‌ای نیست که فقط مختص این روزها باشد. غرب امروزه روش‌های نوینی را در استثمار و استعمار نصب العین خود کرده است. امروزه از حضور نظامی برای استعمار دیگر کشورها کاسته شده و این امر هم دلیل اقتصادی برای غرب دارد، اما خوی استعماری و استثماری کماکان به موجودیت خود را حفظ کرده است و حمله به اندیشه و فرهنگ غیرغربی نیز یکی از زمین‌های بازی این خوی وحشیانه است. این سخنی است که فرانتس فانون آن را سال‌ها قبل مطرح کرد.