نورالعلوم 

نویسنده: شیخ ابوالحسن خرقانی
به کوشش : عبدالرفیع حقیقت
ناشر: بهجت
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 303
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 5

کمیاب - کیفیت :درحد نو ؛ لبه 80 صفحه کتاب رد زردی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

کتابی یکتا از عارف بی همتا شیخ ابوالحسن خرقانی همراه با شرح احوال و آثار و افکار او

نورالعلوم انشایی بسیار ساده، روان، شیرین و دلنشین دارد. کتابی یکتا از عارف بی‌همتا شیخ ابوالحسن خرقانی همراه با شرح احوال و آثار و افکار او. 

شیخ ابوالحسن خرقانی نویسنده کتاب نورالعلوم است. وی را می‌توان یک محقق تاریخی هم دانست. او در مورد ریشه عرفان تحقیق کرده و متوجه شده که عرفان، در گذشته، یعنی قبل از اسلام هم در شرق وجود داشته ولی نتوانسته ریشه‌های عرفان قبل از اسلام در ایران را پیدا کند شیخ ابوالحسن خرقانی توجهی به کیش زردشتی نداشته ‌است و برای پیدا کردن ریشه‌های عرفان، در ایران، قبل از اسلام، بایستی کیش زردشتی را هم در نظر گرفت. 

بنام آنکه جان را فکرت آموخت 
چراغ دل بنور جان بر افروخت 

ز فضلش هر دو عالم گشت روشن 
ز فیضش خاک آدم گشت گلشن 

کتابی را که هم اکنون پیش رو دارید بیانات عرفانی شیخ ابوالحسن خرقانی عارف وسیع نظر و بزرگوار ایرانی زیسته در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است که بنام نور العلوم نامیده شده است. از این کتاب نسخه ای منحصر به فرد در کتابخانه موزه بریتانیا موجود است که برتلس خاورشناس روسی آن را برای نخستین بار در سال 1929 میلادی در مجله روسی ایران چاپ کرده است. 

این اثر نفیس فارسی ذکر مبانی عرفانی است که آن را یکی از شاگردان و پیروان شیخ ابوالحسن خرقانی (در ظاهر یکی از یاران نزدیک وی) بعد از مرگ مرشد و پیر خود در ده باب بشرح زیر تدوین نموده که شامل روایاتی است که با نام شیخ بستگی دارد و نمونه هائی از سخنان اوست: 

باب اول در سؤال و جواب. باب دوم در وعظ و نصیحت. باب سوم در احادیث رسول الله. باب چهارم در لطفی که خدای تعالی با وی کرد. باب پنجم در مناجاتی که با خدای کرده است. باب ششم در هیجان وی. باب هفتم در وحی القلوب. باب هشتم در مجاهدت. باب نهم در حکایات وی. باب دهم در کرامات وی.

نور العوم یکی از منابع مهم تاریخ تصوف ایران به ویژه خراسان (کانون نهضت تصوف ایرانیان) در قرنهای چهارم و پنجم هجری است که خوشبختانه نسخه ای از این سند بسیار پر ارزش فارسی از گزند روزگار در امان مانده و بدست ما رسیده است. 

استاد محمد تقی بهار (ملک الشعرا) درباره شیخ ابوالحسن خرقانی و کتاب نورالعلوم چنین نوشته است: (شیخ ابوالحسن خرقانی از مشایخ بزرگ است و همواره محل توجه بزرگان و خانقاهش محط رجال مشایخ کبار و حکمای بزرگوار و دانشمندان مانند بوعلی سینا و شیخ ابوسعید و ناصر خسرو بوده است و شیخ در سال 425 هجری وفات یافته است و از او سخنانی به پارسی باقی است که گویند یکی از شاگردان و مردانش پس از مرگ شیخ گرد آورده و نام آن (نور العلوم) است و معلوم نیست در اصل فارسی بوده است یا آن مرید آن را به پارسی ترجمه کرده است.

سبک این نگارش زیاد کهنه نیست و به شیوه سایر کتب قرن پنجم تحریر یافته است و بوئی هم از شیوه قدیم دارد) دکتر ذبیح الله صفا در باره نورالعلوم نوشته است که: (انشایی بسیار ساده و روان و شیرین و دل انگیز دارد.) در سالهای 1341ـ1343 خورشیدی که نگارنده مشغول تحقیق و تالیف تاریخ کومش (سمنان ـ دامغان ـ بسطام) و جمع آوری و تدوین شرح احوال و آثار و افکار عارفان و دانشمندان نواحی مورد بحث بودم به اهمیت این اثر ارزنده عرفانی که نمونه نثر فارسی در قرن پنجم هجری است پی بردم، بهمین جهت ضمن مکاتبات متعدد با موزه بریتانیا و ابراز علاقه مندی برای چاپ و نشر آن در ایران سرانجام اجازه و نشر کتاب نورالعلوم همراه با یک نسخه فتوکپی (نسخه عکسی) از متن کتاب به عنوان نگارنده صادر و ارسال شد (17 فوریه 1973 میلادی) 

در فروردین سال 1352 خورشیدی ضمن نگارش و چاپ مقاله ای در شماره 3و4 دوره اول مجله گوهر زیر عنوان (کتابی یکتا از عارفی بی همتا) بشارت طبع و نشر کتاب مورد بحث به علاقه مندان آثار عرفانی داده شد. 

کتار چاپ کتاب نورالعلوم که جزو انتشارات بنیاد نیکوکاری نوریانی و مجله گوهر بود در سال 1355 خورشیدی در چاپخانه کاویان بپایان رسید، ولی با کمال تاسف کار تجلید و انتشار آن بعلت سهل انگاری مسئولان بنیاد مذکور به عهده تعویق افتاد و بعد نیز در اثر متوقف شدن فعالیت های فرهنگی بنیاد بدست فراموشی سپرده شد. 

در این مدت مراجعه مکرر شیفتگان آثار عرفانی و جویا شدن علت عدم انتشار این اثر پر ارزش جهانی و اصرار در تجلید و انتشار آن نگارنده را سخت آزار می داد، تا اینکه در اثر ابراز علاقه شدید آقای ذبیح الله بهجت مدیر انتشارات بهجت (که از مشتاقان پرشور نشر آثار عرفانی است) بعد از مدتها مذاکره و پی گیری بی وقفه این کار به سامان رسید.

اکنون بسیار خوشوقتم که بعد از سالها کوشش هر چند با تاخیر سرانجام این یگانه اثر ارزنده و آموزنده عرفانی همراه با شرح احوال و آثار و افکار شیخ ابوالحسن خرقانی عارف کم نظیر و آزاده مرد بلند نظر ایرانی که به راستی یکی از چهره های بسیار درخشان بشری است به نژاده ایرانی ارمغان میگردد.

فهرست 

نور العلوم از کلمات شیخ ابوالحسن خرقانی
تصویر صفحه ای چند از اوراق عکسی نور العلوم
فهرست باب های نورالعلوم
باب اول: در سوال و جواب
باب دوم در وعظ و نصیحت
باب سوم در احادیث رسول الله
باب چهارم در لطف
باب پنجم فی المناجات
باب ششم فی الهیجان
باب هفتم فی وحی القلوب
باب هشتم فی المجاهده
باب نهم فی الحکایات
باب دهم مناقب ابوالحسن خرقانی رحمه الله 
در ریاضت نفس و در عبادت
در مرگ غریب
در حلال خوردن