نقیضه و نقیضه سازان

نقیضه و نقیضه سازان

نویسنده: مهدی اخوان ثالث (م. امید)
به کوشش: ولی اله درودیان
ناشر: زمستان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 208
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1

کیفیت : نو ؛ گوشه جلد رد تاخوردگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

"نقض"، در لغت، به معنی ویران کردن بنا، شکستن استخوان، گسستن رشته و تباه کردن و برهم زدن پیمان و "نقیض" و "نقیضه" به معنی مخالف، شکننده، گسلنده و ویران و تباه کننده است. در اصطلاح، مطابق "صحاح اللغه جوهری"(به نقل و ترجمه از "صراح اللغه" جمال الدین قرشی) "نقیضه" باشگونه(واژگونه) جواب گفتن شعر کسی را(است و) "مناقضه" سخن بر خلاف یکدیگر گفتن..."نقیض" باشگونه چیزی است.

مطابق "منتهی الارب"، "نقیضه"-"کسفینه"، ...باشگونه جواب گفتن شعر کسی را، "مناقضه" سخن برخلاف یکدیگر گفتن(است). مستفاد از فرهنگ عربی به عربی اقرب الموارد، "نقیضه" اسم از مناقضه، در شعر،(آن است که) شاعری شعری می گوید و شاعر دیگر او را نقیضه می کند و مخالف و غیر آن می آورد(لذا می گویند) این قصیده نقیضه قصیده فلان است مانند نقائض جریر و فرزدوق. مطابق مستفاد از لسان العرب(به اختصار) ...با او چیزی مناقضه کرد، یعنی مخالفت کرد... او را نقاض گفت، یعنی هجوش کرد...

محل توجه آن است که نقض و نقیض و نقیضه در شعر، به معنی شکننده و مخالف و البته جدی شعر دیگری است. در عرف عرب و بعضی قدمای عجم فارسی، معنای جدّ در باطن اسم هست، بدون نیاز به تصریح، اما بحث ما، نه در باب امثال شعر غضائری رازی و قطران تبریزی و امثالی از فارسنامه ابن بلخی است، بلکه در مورد نقیضه هزلی و هجایی است که فرنگیان با آن "پارودی" می گویند.

مثلاً در فرهنگ دمزون(Demaisons)، نقیضه(پارودی) منظومه ای که با روحیه مخالف منظومه ای دیگر ساخته شده باشد، است. شعری که مضمونش مخالف با مضمون شعر دیگری باشد، به منظور مخالفت و ضدیت.

فهرست

مقدمه
دستنوشته صفحه اول کتاب
فقرة اول: تعريف لغوی و اصطلاحی
فقرة دوم: مقدمات بحث و بعضی کلیات و نقل چند شاهد از قدما
فقره سوم: نقيضه به هر دو معنی جد و هزل
فقره چهارم: نقيضه و پارودی Parodie
فقره پنجم: نقيضه جد، نقيضة هزل
فقرة ششم: فواید عمومی نقیضه ها
فقرة هفتم: نقيضه، اسم و اصطلاح نوعی سخن، نه نام قالب قسمی شعر یا نثر
فقرة هشتم: «مجابات» اصطلاح دیگر، معادل نقيضه
فقره نهم: نمونه ای از نقائض قدیم و نیز شاهد دیگری از اصطلاح «مجابات»