نفت دشمن شماره یک ایران

نفت دشمن شماره یک ایران

نویسنده: محمدحسین منمیدی نژاد
ناشر: چهر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 355
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1329 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو 

مروری بر کتاب 

یک بام و دو هوای سیاست

ایران یکی از اولین تولید کنندگان نفت در جهان است . در دوران هخامنشیان نفت ایران در حوالی شوش استخراج میشده است. از عهد ساسانی ببعد نفت ایران بیشتر از منابع باکو استخراج میشده و به مناطق مختلف صادر میشده است. نفت چراغ و قیر و روغن سیاه برای مالیدن بر روی دمل و نفت خام برای مالیدن بر روی شترها جهت جلوگیری از انگلهای پوستی از محصولات نفت بوده اند که در دوران باستان و میانه صادر میشده اند.

از اوایل قرن نوزدهم حکومت قاجار ارتباط خود را با مناطق آسیای میانه از دست داد و در ۱۸۰۶ روسها منطقه را اشغال کردند و پس از جنگ اول ایران و روس طبق معاهده گلستان باکو از ایران جدا شد و منابع نفت آن بدست روسیه افتاد. در اوایل قرن بیستم میلادی زمین شناسان اروپایی با خواندن تواریخ تخمین میزدند که نفت زیادی در خوزستان باشد و این باعث بسته شدن قرارداد دارسی و شروع تولید نفت در قرن بیستم شد.

در قرن نهم میلادی برخی از خیابانهای بغداد توسط قیری که از تقطیر نفت خام باکو تهیه می‌شد آسفالت شده بودند.همچنین محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار خود دو روش برای تهیه نفت چراغ که آنرا نفط الابیض می‌نامد توسط تقطیر را شرح می‌دهد که ظاهرا از میدان نفتی باکو استخراج شده به شهرری حمل میگشته است.

امین احمد رازی در کتاب هفت اقلیم ذکر میکند که در ۱۶۰۱میلادی نزدیک به ۵۰۰ چاه نفت در باکو وجود داشته است که هم نفت سفید و هم نفت سیاه از آنها استخراج می شده است. انگلبرت کمپفر، جهانگرد آلمانی در سال ۱۶۸۳ از میدان‌های بالاخانه، بینه‌دی و سوراخانی در شبه‌جزیره آبشرون بازدید کرد. وی تولید و انتقال نفت از شبه جزیره آبشرون به ایران، آسیای مرکزی و قفقاز شمالی را با رسم تصاویر مستند کرده است.

نفت ایران در جنگ اول جهانی در تأمین سوخت ناوگان دریایی انگلستان نقش مهمی داشت. با توجه به ثروت عظیمی که از کشف و صدور نفت ایران عاید انگلیس می‌شد محافل ایرانی پی بردند که قرارداد دارسی نمی‌تواند حقوق اقتصادی ایران را تأمین نماید.از طرف دیگر کشورها و شرکت‌های نفتی دیگر درصدد بودند سهمی از این نفت به دست آورند.

شرکت‌های نفتی آمریکایی از اواخر دوره قاجار فعالیت‌هایشان را آغاز کرده بودند. شوروی نیز خواهان نفوذ و بخصوص امتیاز نفت شمال بود . در دهه اول سلطنت رضاشاه، افکار عمومی داخلی و خارجی درصدد کاستن از تسلط انگلیس بر منابع نفت بودند. تا اینکه رضاشاه درصدد برآمد قرارداد دارسی را لغو کند. با مذاکرات سال ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳ م قرارداد دارسی با تغییرات جزئی تمدید شد که از دید مخالفان، تنها یک مانور سیاسی – اقتصادی تلقی شد.