نظامهای بهره برداری از زمین در ایران ؛ از ساسانیان تا سلجوقیان

نظامهای بهره برداری از زمین در ایران

نویسنده: خسرو خسروی
ناشر: شبگیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 160
اندازه کتاب: رقعی لب برگشته - سال انتشار: 1355 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب 

از ساسانیان تا سلجوقیان

موضوع مالکیت بر اراضی از دیرباز جزء پیچیده‌ترین مسائل اجتماعی ایران بوده است. با تبارشناسی و تحلیل تاریخی وضعیت اراضی می‌­توان سیر تطور مالکیت و روش‌­های تثبیت آن در ایران و به عبارت بهتر نظام حقوقی حاکم بر آن را اصطیاد نمود. بر این اساس به نظر می‌­رسد که باید بین اراضی مزروعی از یک سو و جنگل­‌ها و مراتع از سوی دیگر تفاوت قائل شد.

همچنین، به نظر می‌­رسد که می‌توان مشروطیت و دستورگرایی را نقطه عطفی در تثبیت مالکیت بر اراضی تلقی نمود، چه آنکه مطابق ماده 15 متمم قانون اساسی مشروطه، اصلاحات اساسی در نظام مالیاتی ایالات به وجود آمد و امتیازات شاهزادگان و روش تیولداری نسخ گردید و پس از آن در دوران پهلوی، با الزامی شدن ثبت املاک غیرمنقول، اصلاحات ارضی به وجود آمد و مناسبات ارضی در ایران را پس از قرن‌ها تغییر داد .

دهقانان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین گروه‌های اجتماعی در تاریخ ایران عهد ساسانی و نخستین سده‌های اسلامی بودند. دهقانان زمین‌داران اشرافیِ فرهیخته‌ای بودند که در گذار از عصر باستانی به عهد اسلامی که دگرگونی‌های سیاسی و دینی بزرگی رخ داد، نه تنها موقعیت و جایگاه اجتماعی‌شان تنزل نیافت بلکه در مواردی ارتقاء نیز یافت. در عصر فتوحات آنان عمدتاً حاکمان و والیان بسیاری از مناطق مختلف ایران عصر ساسانی بودند که با مصلحت‌اندیشی با فاتحان عرب به صلح و توافق رسیدند و همچنان اشرافیتِ ارضی خود را تا چند سده بعد حفظ نمودند.

اما آنچه در تاریخ پرفراز و نشیب این گروه اجتماعی بسیار حائز اهمیت است، تحولی است که در مفهوم دهقان از سده ششم هجری به بعد رخ داد. در واقع از این سده به بعد شاهد تحول تدریجی مفهوم دهقان از زمین‌دار اشرافی به روستایی کشاورز هستیم.

فهرست

مالکیت در عهد ساسانیان
مالکیت در دوره های اسلامی
مالکیت در دوران سلاجقه