نامه های رشیدالدین وطواط

نویسنده: قاسم تویسرکانی
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 420
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1383 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

با مقدمه ای درباره شرح حال و نقد آثار رشیدالدین، و خاتمه ای در تعرفه رجالی که نام ایشان در آثار رشید آمده است.

رشیدالدین وطواط از شاعران و مترسّلان بزرگ ایرانی در سده ششم هجری است که آثاری نغز به نظم و نثر در دو زبان فارسی و عربی به جای گذاشته است. نامه های تازی او آیتی از بلاغت و فصاحت و از نمونه های بدیع اسلوب نامه نگاری در آن زمان بوده است که مطالعه سبک شناسی این نامه ها گنجینه ای تازه از علم و ادب ایرانیان را پیش روی خوانندگان قرار میدهد.

این کتاب با رویکرد توصیفی تحلیلی به مطالعه سبک شناسی این نامه ها می پردازد و آنها را در سه سطح زبانی، بیانی و فکری بررسی میکند. سطح زبانی و بیانی که به جنبه موسیقیایی و نحوی جمله ها و واژه ها و تحلیل تشبیهات، استعاره ها، کنایات و انواع صنایع بدیعی میپردازد، نشان میدهد کهن گرایی در استعمال لغات غریب، رعایت مقتضای حال در جملات، هماهنگی لفظ و معنا و وجود صنایع بیانی و بدیعی نشان از چیره دستی وطواط در بلاغت عرب و آشنایی او با دقایق کلام عرب دارد که جلوه ای بدیع به نامه های او داده است.

در سطح اندیشه و افکار، نامه ها از بهترین مآخذ پیرامون روابط متقابل خلافت عباسی، سلاطین سلجوقی و خوارزمشاهی و بیانگر تلاش گسترده خوارزمشاهیان در جهت جلب حمایت خلیفه عباسی و کسب مشروعیت سیاسی است که در این راستا با اتهام سلطان سنجر سلجوقی به حمایت از اسماعیلیان و غزوه های گسترده خود با مشرکان تآکید میکنند. اخوانیات رشید نیز حاوی اطلاعات ارزشمند تاریخی و اجتماعی است که شرح حال بسیاری از علما و ادبای آن زمان را می توان در آنها دید.

این کتاب، مجموعه ای از نامه های فارسی «رشید الدین وطواط»، شاعر، دبیر و ادیب برجسته قرن ششم ه. ق است که همراه با مقدمه مفصلی در شرح احوال، و نقد و بررسی آثار او به چاپ رسیده است.  این نامه ها، شکل های گوناگونی (نامه های دیوانی، فرمان های انتصاب، دستورهای کلی، فتحنامه ها) دارند.

سبک انشاء نامه ها، همان سبک عمومی دوره دوم سلجوقیان است که در میان نویسندگان خراسان معمول بوده، و با اندک تغییراتی از سبک منشات دوره غزنویان مانند منشات «ابونصر مشکان» و «ابوالفضل بیهقی» ریشه گرفته است. در بخش پایانی کتاب، زندگینامه مختصری از شخصیت های تاریخی که نامشان در نامه های «رشیدالدین وطواط» آمده، ارائه شده است.