نامه فرهنگستان ؛ شماره 43

نامه فرهنگستان

مديرمسئول: غلامعلی حداد عادل
سردبير:  احمد سمیعی (گیلانی)
نویسنده: گروه نویسندگان
ناشر: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 200
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

فصل نامه شماره سوم - دوره یازدهم - پاییز ۸۹

شامل 13 مقاله

ايران شناسي حوزه اي است مشخص با حد و حدود جغرافيايي و تاريخي روشن در رابطه با دوره تاريخي معين. ايران شناسي، هر چند در مجموع پديده اي است متمرکز بر اين کل، بدنه اصلي آن از ترکيب و گرد آمدن انبوهي از مطالعات موردي و جزيي تر در اين عرصه پرتنوع و رنگارنگ شکل مي گيرد. در کنار تنوع موضوعي گسترده با عناويني چون اديان و مذاهب، فلسفه و علوم، هنر و صنعت، جغرافيا، تاريخ، مردم شناسي و قوم شناسي، باستان شناسي، زبان و زبان شناسي و بالاخره ادبيات، البته از بروز و نمود هر يک از اين مقولات در گستره زماني چند هزار ساله نيز مي توان سخن گفت.

واژه استر در اصل اسپ تر بوده که، در طول زمان و در جريان سايش و فرسايش، به اين صورت درآمده است. هيات کهن تر آن به صورت اشوتره asvatara، مرکب از asva (= اسپ) و پسوند tara (= - تر) هنوز در زبان سنسکريت باقي است. اين کلمه در متون اوستايي و پارسي باستان نيامده است ولي، در نوشته هاي پارسي ميانه، به صورت استر (astar)  ديده مي شود.در ميان نسخه هاي خطي بسيار کهني که از تورفان واقع در ترکستان چين به دست آمده قطعه اي از مثنوي فارسي بلوهر و بوداسف وجود دارد که به خط مانوي نوشته شده است و اکنون در آکادمي برلين نگهداري مي شود.

چندي پيش، پاره اي از آن، در ضمن مقاله ارزشمند «کهن ترين متون فارسي به خطوط غير عربي» (نامه فرهنگستان، شماره مسلسل 30)، به چاپ رسيد که با حرف نويسي هفت بيت نخستين آن به خط فارسي همراه بود (رضايي باغ بيدي، ص 18). مثنوي مذکور به زبان فارسي دري و داراي وزن عروضي است و بي ترديد به عصر رودکي تعلق دارد، اما خواننده هيچ يک از اين معاني را از صورت حرف نويسي شده آن در مقاله ياد شده در نمي يابد. خواستم بدانم که، اگر اين شعر به جاي خط مانوي به خط فارسي کتابت شده بود، چه صورتي پيدا مي کرد. به اين منظور، صورت مانوس پاره هاي بازمانده را از روي همان حرف نويسي فارسي بازخواني کردم.دانشي دوست و همکارم، محمد حسن دوست، آن بازخواني را پسنديد و نوشته خاورشناس بلندپايه، والتر هنينگ، را در Acta Iranica به من نشان داد که، بيشتر از نيم قرن پيش از اين، با دقت تحسين انگيزي همه پاره هاي موجود از سي و سه بيت بازمانده از مثنوي بلوهر و بوداسف را حرف نويسي و به زبان انگليسي ترجمه کرده است.

فهرست

ایرج افشار و ایران شناسی او
پسوند «- تر» در استر و کبوتر
نوعی دیگر از وزن در شعر فارسی
یادداشتی درباره بلوهر و بوداسف
نوشین و شهد نمایش
و...

و....