میزان الملوک و الطوائف و صراط المستقیم فی سلوک الخلائف ؛ نسخه خطی

میزان الملوک و الطوائف و صراط المستقیم فی سلوک الخلائف 

نویسنده: جعفر بن ابی اسحاق دارابی کشفی
خطاط: حاج محمد بن باقر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 420
اندازه کتاب: رقعی جلد چرمی - سال انتشار: 1242 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : عالی ؛ کارشناسی شده توسط آقای دکتر آذرپناه
 

مروری بر کتاب 

نسخه خطی - دوره ناصرالدین شاه

کتاب میزان الملوک والطوائف به بررسی ابعاد گوناگون سیاست و کشورداری از نظرگاه اخلاق مدنی می پردازد. کتاب حاضر در واقع بسط بخش سیاست مدنِ کتاب دیگر سید جعفر کشفی به نام تحفه الملوک است. این دو کتاب و به ویژه کتاب حاضر از آثار انگشت شمار دو سده اخیر است که با ارائه دیدگاهی جامع در باب فلسفه حیات،‌ جایگاه سیاست را در آن مشخص کرده با دیدگاهی فلسفی به بحث درباره آن می پردازد. کتاب حاضر می کوشد در رهیافت اخلاق مدنی با مراجعه به میراث اسلامی، جهت نیازهای زمام داری زمانه خود، توصیه ها و آموزه های لازم را ارائه کند.

روش نگارش رساله میزان الملوک والطوائف، شیوه اخلاق نگاری کلاسیک تمدن اسلامی است. نویسنده همانند دیگر اخلاق نگاران مسلمان،‌ با ارائه مسئله عدالت و توضیح معنی و ماهیت آن به عنوان پایه و بنیاد مباحث سیاسی،‌ مسائل مختلف سیاست
را با مراجعه به احکام عقل و استناد به آیات و روایات فراوان در هر زمینه در نهایت به توصیه های اخلاقی به زمام دار ختم می-شود. نویسنده گهگاه در ضمن سخنان خود با ارائه داستان های پندآموز و بهره برداری ماهرانه از اشعار گوناگون، هدف خود را پیگیری می کند.

کتاب حاضر با زندگینامه کشفی آغاز می شود و متن اصلی کتاب از یک مقدمه و ده باب تشکیل شده است. باب اول کتاب به بیان معنی عدالت و بیان حقیقت و بدایت آن می پردازد. باب دوم معنی خلافت از جانب خداوند را توضیح می دهد. در باب سوم حقیقت و کیفیت سلطنت ملوک و ارباب امر و فرمان بیان می شود. باب چهارم کتاب به کیفیت سلوک ملوک با هر طایفه از رعایا می پردازد. درباب پنجم کیفیت سلوک وزرا، نوابان، اصحاب قلم و دیوان به بررسی گذاشته شده است. باب ششم به بیان کیفیت سلوک علماء‌، متقیان،‌ اهل وعظ و قاضیان می پردازد. باب هفتم در بیان کیفیت سلوک ارباب نعم و دولت است. باب هشتم کتاب نحوه سلوک با دهاقین،‌ رئیسان،‌ اهل زراعت و ده نشینان را بیان می کند. در باب نهم کشفی کیفیت سلوک با اهل کسب و تجارت را گوشزد می کند و در نهایت درباب دهم او به بیان کیفیت سلوک اهل حِرَف و صناعات می پردازد.

«سید جعفر بن ابی اسحاق دارابی کشفی» که به دلیل داشتن کشف و کرامت به «کشفی» معروف گردید، در سال 1191ق در خانواده ای از علمای دین در قصبه «اصطهبانات» دیده به جهان گشود.

بنابر برخی مدارک، پدرش سید یعقوب نام داشت که در آن روزگار یکی از علمای مشهور داراب محسوب می گردید. برخی از سیره نویسان چندان که باید درباره زندگی فردی و اجتماعی او سخن نگفته اند. تحصیلات مقدماتی خود را در آن قصبه فراگرفت. گویند اندکی از دروس را نزد مادر فاضله اش، که دختر شیخ حسن بحرانی، عالم برجسته اصطهبانات بود خواند. سپس در آستانه سن بلوغ علی رغم تهیدستی روانه یزد شد و پس از سه یا چهار سال اقامت در آن دیار، در حدود سال 1211ق رهسپار نجف اشرف شد و در درس اساتید بزرگ آن روز، به ویژه سید محمد مهدی بحرالعلوم، شرکت جست. وی بر اثر هوش سرشار و استعداد فراوان و نیز تاییدات ربانی و ریاضات نفسانی بر کرسی تدریس تکیه زد و به تدریج به عنوان فقیهی اصولی و عارفی سالک و حکیمی آگاه به زمان، شهره آفاق گردید.

اعتمادالسلطنه، وزیر انطباعات دوره ناصری، وی را از اجله علمای جامعین مابین علم و ایقان و ذوق و عرفان می خواند و فرصت شیراری نیز از او به عنوان قدوه علمای عصر و زبده فضلای دهر یاد می کند که در اجتهاد و فتاوی شهیر و در علم، تفسیر و حدیث بی نظیر بوده است. علی رغم حضور نسبتاً فعال علما در حوادث سیاسی دوره قاجاریه و نیز بروز رویدادهای سرنوشت سازی مثل جنگ های طولانی ایران و روس، کشفی نه مستقیماً مسئولیت سیاسی برعهده گرفت و نه در حوادث این دوره نشانی از خود گذاشت. لکن با حسام السلطنه، که در میان فرزندان فتحعلیشاه به اوصاف میانه روی و مآل اندیشی شهرت داشت، رابطه ای نیکو برقرار کرد و به درخواست وی برخی از آثار خود، هم چون، میزان الملوک و تحفهالملوک و کفایه الایتام را به نگارش درآورد.
وی در سال 1267ق در بروجرد بدرود حیات گفت.