مکتب فرانکفورت

نویسنده: تام باتامور
مترجم : محمود کتابی
ناشر: پرسش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 132
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1373 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مکتب فرانکفورت پدیده ای است پیچیده، و سبک تفکر اجتماعی که اساسا با آن همراه گشته ــ" نظریه انتقادی" ــ به طرق گوناگون شرح و تفسیر شده است. مبنای نهادینی که مکتب برپایه آن شکل گرفت، « موسسه پژوهش اجتماعی » بود که رسما در تاریخ سوم فوریه ۱۹۲۳ طی فرمانی از سوی وزارت آموزش و پرورش تاسیس گردید و به دانشگاه فرانکفورت وابسته شد.

ولی خود موسسه صرفا نتیجه و حاصل چندین برنامه رادیکال بود که فلیکس ویل فرزند یک تاجر ثروتمند غلّه، در سالهای اوایل دهه ۱۹۲۰ اجرای آنها را برعهده گرفت. از این رو در تابستان سال ۱۹۲۲ وی « نخستین هفته کار مارکسیستی » را سازماندهی نمود؛ در جمع شرکت کنندگان کسانی چون لوکاچ، کرش، پولوک و ویتفوگل حضور داشتند که بیشتر بحثها به کتاب در شُرُفِ انتشار کرش، یعنی مارکسیسم و فلسفه اختصاص یافته بود. ویل برآن بود تا نشستهای بیشتری از این دست ترتیب دهد، ولی زمانی که فکر ایجاد مرکزی دائمی تر برای مطالعات مارکسیستی مطرح گردید، وی تلاشها و منابع مالی خود را معطوف این برنامه ساخت. كتاب به جز متن اصلي؛ مشتمل است بر زندگينامه اعضاي پيشتاز مكتب فرانكفورت يعني تئودور آدورنو؛ يورگن هابرماس؛ هربرت ماركوزه و فريدريش پولاك.

نخستین اعضای مکتب نظیر آدورنو، هورکهایمر و مارکوزه به تدوین و تکامل شکلی از نظریۀ مارکسیستی تحت عنوان «نظریه انتقادی» اقدام نمودند، که در مطالعه و بررسی مفاهیم و مقولاتی چون طبقه، سیاست، فرهنگ و ایدئولوژی بسیار موثر و نافذ واقع گردید. اثار اعضای جدیدتر و به ویژه هابرماس در سراسر اروپا و امریکای شمالی مورد توجه و استقبال گسترده ای قرار گرفته است.

این کتاب ضمن نگاهی تازه و بحث انگیز به نقش مکتب فرانکفورت در گسترش و تکامل جامعه شناسی نوین به بررسی و ارزیابی موضوعات و مقولات عدیده ای می پردازد که تا پیش از این در جای دیگری مورد بررسی قرار نگرفته بودند. وی غفلت از تاریخ و اقتصاد سیاسی توسط نظریه پردازان انتقادی را مورد بحث قرار داده و به بررسی رابطۀ مکتب فرانکفورت با جنبشهای رادیکال دهۀ ۱۹۶۰ و دوران حاضر می پردازد.

تحلیل انتقادی باتومور ا ز آرا و نظریات نویسندگان مکتب فرانکفورت از طریق ارزیابی آثار آنان و کشف رابطۀ نظریۀ انتقادی با دیگر اشکال تفکر جامعه شناسی، به ویژه پوزیتیویسم و مکتب ساجتگرا، موجب قابل فهم شده نقطه نظرات و دیدگاههای نویسندگان این مکتب گشته است.