بنابرآنچه روش محققين دانشور ومبصرين موشكافت است بيان هر مفهومي را بايد از نخستين نقطه ی پيدايش شروع كرده وموضوعات مربوطه بعدي را مانند سلسله زنجيري پي درپيِ منسوب به يكديگر به رشته ی كلام درآورد . با توجه به موضوع فوق ، لازم دانستم که بر سبیل مقدمه ، تفاوت بین دو طرز تفكر را آنطور كه مفهوم نظر عامه گردد با بياني ساده خاطر نشان سازم گرچه موضوعي پيش پا افتاده است وهمه به خوبي در حدود توانايي فهم خود آنرا فهميده اند ، لكن نظر به اينكه اين نوع كلمات ساده اغلب در طي بيان ، مطلب را خشن و نامطبوع جلوه ميدهد وباعث كدورتهاي سنگين مي گرددكه اكثر اوقات دنباله ی كار را به مخاصمه مي كشاند گمان ميكنم تذكرش خالي از نتيجه نبوده ، بلكه براي روشن شدن موضوع مفيد واقع شود.

اين مفهوم پيش پا افتاده اي كه همه به نوبه خود آنرا شنيده اند وشايد در اطراف آن تحقيقاتي هم كرده اند وتا اندازه اي به آن آشنا هستند و موضوع مقدمه ی ما را در بردارد ، دو كلمه خارجي ميباشد كه به رسم نام بر دو نوع تفكر عَلَم گرديده ، اين دو كلمه كه يكي يوناني وديگري از زبان فرانسه گرفته شده ، يكي فانتزي و ديگري رآل ميباشد.

فانتزي كلمه اي است يوناني كه در مفهوم عام به معني تصور آمده و در مراحل دقيق بيان بر تصور ابتكاري كه نقطه ی مقابل تصور اكتسابي مي باشد اطلاق ميگردد. چون تصورات اكتسابي كپيه ی دقيقي از جريانات گذشته را معرفي نمي كند ، بنابراين پای كمي از تصورات ابتكاري ندارد. لذا بنابر تعريف اعم ، فانتزي تصوراتي است كه دائم از كليه ی عناصر جداگانه قبلي ذخيره شده در قوه مدرّكه ما ، يك سازمان جور شده ی نويني را تركيب كرده ، شكلي را ايجاد نموده ، از عالم فكر به صحنه ظهور آورده ، جلوه گر ميسازد..

... این موارد چندان است که یکی از مؤلفان به نام مرحوم باقر امامی ( بردار دکتر سید حسن امامی ) رساله ای خاص در باب روش دیالکتیک در آثار مولانا تحت عنوان مولانا جلال الدین هگل شرق پرداخت و انتشار داد و خاستاران اطلاع بیشتر در این باب می توانند بدان رساله رجوع کنند .

لیکن در این مقام برای به دست دادن نمونه می تون به داستان کدبانو و نخود ، قطعه بسیار معروف مثنوی شریف که هر فارسی زبانی آن را شنیده است و از بر دارد و با این بیت آغاز می شود :

از جمادی مردم و نامی شدم و زنما مردم به حیوان سرزدم

و نیز این بیت معروف مثنوی :

عاشقم بر لطف و بر قهرش به جد ای عجب من عاشق این هر دو ضد