موسی و یکتاپرستی

موسی و یکتا پرستی

نویسنده: زیگموند فروید
مترجم: صالح نجفی
ناشر: رخداد نو
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 180
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1392 _ 1388 - دوره چاپ: 5 _ 1 

مروری بر کتاب 

روایت فروید مبتنی بر این واقعه تاریخی است که در حدود 1375 سال پیش از میلاد مسیح، فرعون جوانی به نام آمنحوتپ در مصر به قدرت رسید که اصلاحاتی دینی را با هدف استقرار یکتاپرستی به جای چندخدایی آغاز کرد. آمنحوتپ که بعدها خود را اخناتون نامید، انگاره خدای جهانی (آتون) را، که بازتابی از شرایط سیاسی مصر بود، ترویج نمود. در آن زمان مصر به یک امپراتوری جهانی تبدیل شده بود و این جهانگشایی به شکل یکتاپرستی در دین بازتاب یافته بود. با این حال پس از درگذشت اخناتون، دین آتون منسوخ شد وکاهنانی که توسط اخناتون سرکوب شده بودند، مجدداً به ترویج چندخدایی پرداختند.

فروید با مبنا قرار دادن ماجرای اخناتون و دین آتون به نتایج زیر می‌رسد:

1- موسی نه برآمده از قوم یهود، بلکه از تبار مصریان بود. 
2- دین موسی همان دین آتون با اندکی اصلاحات و اضافات سختگیرانه بوده است.
3- در تاریخ قوم یهود دو موسی و در نتیجه دو دین موسایی وجود داسته است. 

فروید موسی را متعلق به دوره اخناتون و جزو پیروان و برکشیدگان این حاکم یکتاپرست می‌داند. با درگذشت اخناتون و برچیده شدن بساط دین آتونی، موسی که احتمالاً حاکم یکی از قلمروهای مرزی مصر بوده است، سرخورده از شرایط جدید، با برخی از قبایل سامی ساکن آن قلمرو ارتباط برقرار نموده و در مقام پیشوای این قبایل، که بعدها بنی‌اسرائیل را تشکیل دادند، مهاجرت آنها را از مصر رقم می‌زند.

فروید با تاکید بر این نکته که سنت ختنه، سنتی مصری بوده است، ترویج این سنت در میان قوم یهود پس از پذیرش رهبری موسی را نشانه مصری بودن موسی می‌داند.وی همچنین “آهسته گفتار” بودن موسی را، که در تورات بدان اشاره شده و در قرآن در ضمن دعاهای مشهور موسی (رب اشرح لی صدری/ ویسرلی امری/واحلل عقده من لسانی...) مطرح شده است، گویای این حقیقت می‌داند که موسی به زبانی غیر از زبان مصریان نئوسامی تکلم می‌کرده و بنابراین برای ارتباط برقرار کردن با آنها، لااقل در بدو امر، نیازمند مترجم (هارون) بوده است.
از نظر فروید، آشنایی قوم یهود با سنت ختنه و نیز تبار مصری موسی، نشانگر آن است که دین موسی متعلق به اخناتون یا همان دین مصری آتون بوده است. 

فروید با استناد به یافته‌های ارنست سلین از صحیفه یوشع نبی، به این نکته اساسی در تاریخ یکتاپرستی قوم یهود اشاره می‌کند که قوم موسی چندان در متابعت از وی نبوده است و موسی سرانجام در جریان یکی از شورشهای دوره “ آوارگی در بیابان”، بدست قوم سرکش خویش به نحو خشونت‌باری به قتل می‌رسد. مطابق اجماع مورخان، قبایل قوم یهود در یک مقطع زمانی خاص به پذیرش دینی جدید روی می‌آورند. فروید معتقد است که این رویداد نه در دامنه کوهی در شبه جزیره سینا، بلکه در بخش جنوبی فلسطین رخ داده است و یهودیان در آنجا پرستش یهوه را از قبایل عربی مدینی آموخته‌اند. چه یهوه خدای آتشفشان بوده اما در مصر هیچ آتشفشانی وجود ندارد. فروید درآمیختن یهودیان مهاجر با قبایل مدینی را سرآغاز پیدایش قوم بنی‌اسرائیل و ظهور دین دوم و موسای ثانی در تاریخ قوم یهود می‌داند.