احمد اشرف از جامعه شناسان بنام ایرانى است که محققان و تاریخ نویسان در بررسى تاریخ و تاریخ اجتماعى معاصر ایران به نحوى گریزناپذیر به کتاب ازرشمند «موانع تاریخى رشد سرمایه دارى در ایران» او استناد مى کنند و از اطلاعات و تحلیل هاى متکى به استدلال این کتاب بهره مند مى شوند.

او متولد ۱۳۱۳ است و طى چند دهه فعالیت فکرى و تحقیقاتى اش آثارى را نوشته و عرضه کرده که آدمى را به تفکر و تأمل دعوت مى کند، با بیانى ساده و رسا استدلال هاى جامعه شناختى خود را در میان مى گذارد و به گونه اى مؤثر خواننده آثار و نوشته هایش را آزاد مى گذارد تا در مورد بحث مطرح شده قضاوت کند. تحمیل عقیده و ایده در تألیفات او فرصت بروز پیدا نمى کند و لذت خواندن آثار او کام خواننده را حلاوتى دیگر مى بخشد.دید این جامعه شناس، موانع داخلى رشد سرمایه دارى در دوره قاجار به طور کلى از خصوصیات بنیانى نظام سیاسى و اقتصادى ایران نشأت مى گرفت و در دوره قاجار موانع هم شدت پیدا مى کند.

به باور او حکومت قاجار معایب حکومت هاى قدرتمند و متمرکز و معایب حکومت هاى ملوک الطوایفى را در خود گرد آورده بود و اجازه نمى داد سرمایه دارى مستقل رشد کند. ناامنى عمومى در کشور نیز یکى از موانع داخلى رشد سرمایه دارى بوده است. در ۴۰ سال نخست حکومت ناصرالدین شاه، بالغ بر ۱۶۰ شورش و قیام مسلحانه رخ داده و پادشاه هم به مصادره اموال متنفذین و مخالفان مى پرداخت. از جمله مصادره ۸۰۰ هزار تومان از اموال حاج محمدحسین امین دارالضرب به بهانه سوء استفاده در ضرب مسکوکات یکى از ده ها موارد مصادره در عصر قاجار بوده است.

در این کتاب شهرهای بزرگ ایران در زمان قاجار به سه قسمت عمده تقسیم می شود :
۱-ارگ
۲-مسجد جامع (آدینه)
۳-بازارها

این مناطق به ترتیب محل استقرار علما ،عمال دیوانی ،تجار و کسبه و پیشه وران بودند.از نظر مکانی مسجد جامع از یک طرف با بازارها و از طرف دیگر با ساختمانهای اصلی دولتی در ارتباط بود که این ارتباط مکانی ( بازارها و مسجد جامع) معنادار و مهم بود . در اروپا گیلد غربی در شهر خودمختار فعالیت می کردند و در آن نظام میان صنعت و بازرگانی و کشاورزی جدایی اساسی بود.

فئودالها در دژها و پیشه وران و بازرگانان در شهرهابودند و اساسا” بین شهر و روستا جدائی افتاده بود ، ولی در شرق عاملان حکومت و زمینداران جملگی در شهر بودند و محله های شهر و اصناف شهری همراه با اجتماعات روستایی زیر سلطه حکومت بود پس آزادی و خودمختاری نبود و همین مانع ایجاد تضاد میان شالودهای تولید شهری و روستایی میشد ،تضادی که در غرب از عوامل موثر پیدایش نظام سرمایه داری بود .

موانع تاریخی رشد سرمایه داری نوین صنعتی و مردم سالاری :
الف- موانع داخلی : خصوصیات شیوه های تولید شهری – روستایی -ایلی و نظام سیاسی،اجتماعی حاصل از آن .
ب-موانع خارجی: وضعیت نیمه استعماری و تحولات سیاسی و اقتصادی جامعه ی ایرانی در شرایط سلطه ی استعماری...

نخستین سرمایه گذارى قابل ملاحظه صنعتى درایران با تأسیس کارخانه ابریشم بافى در رشت و به سال ۱۸۸۵ با سرمایه حاج محمدحسن امین الضرب صورت گرفت. کارخانه مذکور با همکارى دو مهندس فرانسوى از شرکت برتو (Berteau) در لیون فرانسه خریدارى شد. دو دهه بعد امور فنى همان کارخانه توسط یک مهندس فرانسوى و ۴ کارگر زن اسپانیایى اداره مى شده است.

احمد اشرف بر این اعتقاد است که یکى از آثار و نتایج رشد سریع تجارت خارجى درکشور ما، رونق گرفتن کالاهاى ساخت اروپا و عادت زدگى مردم در استفاده از آنها و خصوصاً اجناس و پارچه هاى منچستر بوده که بهتر و ارزان تر از اجناس وطنى بوده است. به باور احمد اشرف، مدرسه رشدیه که اولین مدرسه جدید ایران است با استفاده از کمک مالى تجار تهران اداره مى شد و اولین فارغ التحصیلان آن چهار سال قبل از انقلاب مشروطه فارغ التحصیل شدند.

او با نگرشى جامعه شناختى به آسیب شناسى مشکلات جامعه ما در دوره معاصر هم توجه دارد. در جامعه ما برخى بر این باورند که یک کشور و یا چند کشور معدود خارجى تمام مناسبات و تحولات درونى جامعه را سر و سامان مى دهند و به توطئه کشور خارجى اعتقاد پیدا کرده اند. این جامعه شناس مى گوید نه اینکه هیچ توطئه اى در کار نباشد ولى به دو شیوه با این مسأله مى توان برخورد کرد. یکى برخورد عاطفى و بیمارگونه که همراه با نوعى اعتقاد راسخ و جزمى است و دیگرى تحلیل و برداشت علمى که با بررسى اسناد و مدارک متقن و به دور از هیجان و احساس این موضوع قابل رد یا اثبات است.