مواجهه با داروین

مواجهه با داروین

نویسنده: عادل زیادت
مترجم : امیرمحمد گمینی
ناشر: کرگدن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 294
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1396 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

نخستین برخوردها با نظریه تکامل در شرق مسیحی و اسلامی

نظریه ی تکامل چگونه توانست اذهان را، از انجمن های علمی انگلستان تا کوچه های قاهره و کربلا و تهران، متوجه خود کند؟ این نظریه چه عکس العمل هایی میان منادیان ایدئولوژی ها و جهان بینی های مختلف برانگیخت؟ برخی در مواجهه با آن برطبل انکار کوفتند و برخی دیگر همه چیز را در پایش قربانی کردند، گروهی هم که نمی دانستند با آن چه کنند و مانده بودند با دوست مواجه اند یا دشمن از خود پرسیدند: علم جدید را سر آن است که شالوده ی عقاید کهن را نابود کند یا خود تکیه گاهی است برای احیای حقایق سنتی؟

داستان مواجهه با نظریه تکامل در سرزمین های اسلامی، به ویژه روایت رویارویی سکولارها و مذهبیان عرب و عجم، اعم از مسیحی و مسلمان، داستانی شنیدنی است: رویارویی فکری افرادی که پس از قرن ها بحث و مناظره های نظری، اعم از بحث های فرقه ای و کلامی، اکنون با چالشی نوین روبه رو شده بودند، چالشی که میراث عظیم افکار قرون میانه را با شبیخونی پیشبینی ناپذیر تهدید می کرد.

انتخاب طبیعی در واقع یک ابزار دیگر برای علم است: سرانجام موفقیت داروینیسم متکی بر استفاده سودجویانه از تئوری انتخاب طبیعی و سواستفاده از تکامل گرایی توسط آن دسته از افرادی شد که تعیین شده بودند تا بنیاد علم را به عنوان سرچشمه تازه قدرت در تمدن غرب پی بریزند. داروین و تئوری انتخاب طبیعی بسیار بیشتر از یک نظریه مشخص علمی هستند آن ها نشانه های قدرت و اقتدارند،نشاهنه های فرهنگی نظمی معین و برتری منابع یک قدرت تبیینی هستند.

نظریه ای علمی که بویژه در زیست شناسی مطرح شده و اهمیت یافته است . بر طبق این نظریه ، انواع یا گونه های موجودات در طول زمان یکسان و ثابت نمانده اند، بلکه دستخوش تغییر و تحول شده و متناسب با شرایط ، تطور یافته اند. این نظریه سابقه ای کهن دارد ، اما از قرن هجدهم به صورت جدیتری در حوزة علوم طبیعی مطرح شده است ،

مثلاً در اثر ژرژ لویی بوفون با عنوان ؛ تاریخ طبیعی عمومی و خصوصی ؛ و در اثر لامارک با عنوان " فلسفة جانورشناختی " نقطة عطف در طرح این نظریه ، منشأ انواع چارلز داروین است که اثری بسیار مهم در تاریخ علوم طبیعی محسوب می شود. داروین در این کتاب و سپس در منشأ انسان از این نظریه صورت بندی علمی و مبتنی بر شواهد تجربی به دست داد که در مجامع علمی با استقبال مواجه شد و سبب گردید گاه اصطلاح «داروینیسم » به عنوان مترادف نظریة تکامل یا تطور انواع به کار رود.

نظریة داروین امروزه در عالم علم کهنه می نماید و با پرسشهای فراوان مواجه شده ، اما نظریه های مبتنی بر تکامل یا تطور انواع همچنان مطرح است . پیروان و صاحب نظران ادیان در برابر این نظریه رویکردها و مواضع مختلفی داشته اند. نظریة تکامل ، در معنای محدودتر و مشهورتر، در حیطة زیست شناسی و ناظر به موجودات زنده و آلی مطرح می شود و بنا بر آن همة انواع جانداران روی زمین ، از گیاه و حیوان ، در طی روندی تدریجی ، طولانی و مستمر از انواع و اشکال بسیار متفاوت اولیه به صورت کنونی در آمده اند .

پیشینة این نظریه به دورة فلاسفة پیشاسقراطی در یونان و حتی پیش از آن در فرهنگهای چین و هند باز می گردد، البته در مورد اخیر این موضوع عمدتاً در قالب اسطوره مطرح شده است . همچنین حضور و سیرتحول این نظریه را می توان در سده های میانه ، و دوران نوزایی و روشنگری بررسی کرد......

واکنش رجال دینی و متألهان و اندیشمندان مسیحی در رویارویی با این چالشها به گونه های متفاوتی صورت گرفته است . بنیادگرایان پروتستان با رویکردی نص محورانه و ظاهرگرایانه و با اذعان به قطعیت و خطاناپذیری نصوص دینی و بر این مبنا که دین هم مثل علم ، پدیده های طبیعی را تبیین می کند، تکامل را کاملاً نفی می کردند