مناظر الانشاء

مناظر الانشاء

نویسنده: خواجه عمادالدین محمود گاوان
تصحیح: معصومه معدن کن
ناشر: آثار
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 308
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1381 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

کتاب حاضر از جمله کتاب‌هایی است که در قرن نهم هجری، در باب ترسل و انشا نگاشته شده است .مقصود از ترسل و انشا، مجموعه‌ای از نامه‌ها، نیز کتاب‌هایی است که در دستور نامه‌نگاری و آداب آن تالیف شده است .بدین سان، نویسنده این اثر را به منظور تعلیم روش صحیح کتابت و آموختن هر چه بهتر علم انشا تدوین نموده است .

با وجود سبک مصنوع نویسنده در نگارش کتاب، فصولی که اختصاص به قواعد و اسلوب نامه‌نگاری و ارکان و شرایط مکتوبات دارد با زبانی ساده و به دور از تعقید و ابهام نگاشته شده است و مولف در هر مورد با توضیح کافی و ذکر امثله و شواهد متعدد از نظم و نثر فارسی و تازی به تبیین هر چه بیشتر موضوع پرداخته است ...

مولف در آغاز کتاب پس از فصلی مشبع درباره ماهیت علم انشا، به تفصیل درباره مفهوم کلام سخن گفته است ...قبل از بحث درباره موضوع اصلی کتاب به شرح اهم شعب علوم و فنون مذکور پرداخته است .وی هم‌چنین بحثی مشروح درباره فصاحت و بلاغت، حقیقت و مجاز، تشبیه، استعاره، کنایه، تعریض، تلویح، رمز ایما و اشاره نموده است، سپس کلام را از نظر اهل انشا به چند باب تقسیم می‌کند و نظریه‌های ادیبان و منشیان را در این باره بازگو می‌کند .

او ضمن بحث در مورد شرایط کلام مستحسن در نظم و نثر به تعریف صنعت سجع و احکام و اقسام آن می‌پردازد، و پس از بیان ماهیت اقتباس و درج، فصلی مستوفی در مورد ماهیت منشی و اقسام و شرایط آن ذکر می‌کند و پس از این مقدمات، درباره اقسام و ارکان و شرایط مکتوبات به بحث می‌پردازد و شرایط مکتوبات مختلف از جمله : منشور، فرمان، مثال، فتح نامه، تهنیت، تعزیت، و ...را بیان می‌کند .

سپس در مورد ماهیت خط و ضوابط آن و مسائلی چون : وقف، افزون و نقصان حروف در کتابت، کتابت همزه و نظایر آنها بحثی مفصل می‌کند و در تمام این مباحث به آثار و اشعار بزرگان ادب فارسی و تازی استناد می‌جوید و با شواهد کافی از نظم و نثر فارسی و عربی به تفهیم و تبیین مبحث مورد نظر خود می‌پردازد ...گاه به اختلاف نظر اهل حکام و فلسفه در مورد پاره‌ای از مباحث نیز اشاره می‌کند...

افزون بر آن، این کتاب با توجه به اشتمال بر اطلاعات اجتماعی و تاریخی، در مطالعات جامعه‌شناسی نیز کاربرد دارد، به ویژه آن که در شناخت خصوصیات روحی و اندیشه طبقات حاکم و رجال روزگاران گذشته منبعی درخور توجه است .در تصحیح این کتاب از چهار نسخه (نسخه اول و دوم کتابخانه ملی تبریز، نسخه دانشگاه تهران و نسخه مجلس) استفاده شده است .