مقدمه ابن خلدون ؛ دو جلدی

مقدمه ابن خلدون 

نویسنده: ابن خلدون
مترجم: محمد پروین گنابادی
ناشر: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1430 
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1359 ~ 1345 - دوره چاپ : 4 ~ 2

کمیاب -  کیفیت : درحد نو _ نو (بدون روکش) ؛  جلد اول (1345) واجد فرمان ، جلد دوم (1359)

مروری بر کتاب 

لسان الدین خطیب که نخست در مغرب اقصی و آنگاه در اندلس با ابن خلدون آشنایی و دوستی پیدا کرده ترجمه زندگی ابن خلدون را نوشته و در این شرح حال تالیفات دوست خود را بدینسان آورده است... مقدمه ابن خلدون یکی از بزرکترین آثار علمی و تاریخی عالم اسلامی است که در آن نخستین بار از فلسفه تاریخ و جامعه شناسی و مبادی علم اقتصاد سیاسی و عدالت اجتماعی بحث شده است .

ابن خلدون در این کتاب از کلیه علوم عصر خود نیز گفتگو کرده و از این رو مقدمه وی را می توان به منزله دایره المعارفی به شمار آورد. او در تاریخ ، روش متقدمان را مورد انتقاد قرار داده و معتقد است که مورخ باید علل حدوث وقایع را نیز با شیوه علمی تجربه و تحلیل کند . توین بی ، مورخ شهیر انگلیس ، ابن خلدون را از هوشمندان و نوابغ جهان می شمرد و می نویسد : وی در مقدمه به درک و تصور و ابداع فلسفه ای برای تاریخ نایل آمده است . که بی شک در نوع خود بسیار گرانبهاست و با هر عقلی در هر زمان و مکان تطبیق می کند .

کتابى که هم اکنون بنام «مقدمه ابن خلدون» معروفست در حقیقت «مقدمه و کتاب نخستین» کتاب العبر است.ارزش تحقیقات و اخبار تاریخى کتاب العبر برحسب اقسام مختلف آن متفاوتست و میتوان گفت مهمترین و با ارزش‏ترین مباحث آن همان قسمتهایى است که متعلق بتاریخ بلاد مغرب است، زیرا اطلاعاتى که در این قسمت کتاب العبر آمده جنبه ابتکارى دارد و ابن خلدون آنها را از کتب دیگر نقل نکرده بلکه خود آنها را گرد آورده است، یعنى مطالب مزبور عبارت از اطلاعات و تجربیاتى است که وى در ضمن رفت و آمد با قبایل و اقامت در شهرهاى گوناگون مغرب بدست آورده یا شرح وقایعى است که خود در آنها دخالت داشته است و بهمین سبب دو مجلد مزبور از کتاب العبر مأخذ اساسى تاریخ بلاد مذکور از آغاز فتح اسلام تا قرون اخیر بشمار میرود و مورخان و خاورشناسانى که در تاریخ مغرب بتحقیق پرداخته ‏اند میگویند بدون کتاب العبر هرگز اطلاع صحیحى از تاریخ بلاد مغرب و ملت ها و طوایف آن در خلال اعصار مزبور بدست نمى ‏آید. از این رو مى بینیم این قسمت تاریخ ابن خلدون به بیشتر زبان هاى اروپایى بطور کامل ترجمه شده است، چنانکه این قسمت تاریخ وى بزبان فرانسه ترجمه شده و در سال هاى 1852 و 1856 در دو جلد در الجزایر منتشر گردیده است و همچنین بار دیگر در پاریس در سالهاى 1925 و 1927 چاپ شده است.

انتشار ترجمه فرانسه مقدمه در دانشمندان و متفکرانى که از آن آگاه شدند تأثیرى عمیق بخشید و دانشمندان اروپا از نبوغ این متفکر بزرگ عرب سخت در شگفت شدند، چه آنان دریافتند که وى بر بسیارى از محققان اروپایى در آراء و نظریه‏هاى با ارزش و مهم سبقت جسته است.

از آن پس دانشمندان اقتصاد و تاریخ و جامعه‏ شناسى عقاید و نظریه‏ هاى ابن خلدون را مورد مطالعه قرار دادند و انظار دیگران را به عقاید گرانب هاى وى که از نظر دانشمندان اروپا بسیار نوین بشمار میرفت و بتازگى مورد بحث و تحقیق آنها واقع شده بود متوجه ساختند، و روشن گردید که برخى از معلومات ثابت درباره تاریخ علوم باید در نتیجه حقایق روشنى که در مقدمه مورد بحث قرار گرفته است تغییر یابد، زیرا در مثل آنان پیش از مطالعه مقدمه مى‏ پنداشتند نخستین کسى که در فلسفه تاریخ ببحث پرداخته ویکو است ولى از آن پس دانستند که ابن خلدون در مقدمه خویش بیش از سه قرن و نیم پیش از ویکو درباره فلسفه تاریخ گفتگو کرده است. و نیز گمان میکردند که نخستین بار اگوست کنت جامعه شناسى را پایه گذارى کرده و اصول آنرا بر اساسى علمى مبتنى ساخته است، لیکن پس از انتشار مقدمه فهمیدند که ابن خلدون بیش از چهار قرن و نیم پیش از اگوست کنت این دانش را پایه‏گذارى کرده است. برای دانستن مطالب بیشتر می توانید به بخش اول این کتاب مراجعه کنید.

فهرست

در فضیلت دانش تاریخ و تحقیق روشهاى آن و اشاره به اغلاط و اوهامى که مورخان را دست میدهد و یاد کردن برخى از علتهاى آن 
در طبیعت اجتماع 
درباره قسمت آباد و مسکون زمین و اشاره به برخى از آنچه در آن هست چون: دریاها و رودها و اقلیم‏ها 
درباره تأثیر هوا در اخلاق بشر
درباره غیبگویی، خط رمل، زایچه و تناسب اعداد
درباره پادشاهان و جانشینان آنها
در اینکه هرگاه قوم عرب بر کشورهایى دست یابد بسرعت آن ممالک رو به ویرانى میروند
در اینکه پادشاهى و کشوردارى براى تازیان حاصل نمیشود مگر بشیوه دینى از قبیل پیامبرى یا ولایت یا بطور کلى بوسیله آثار بزرگ دینى
در اینکه دولتها هم مانند مردم عمرهاى طبیعى دارند 
در حقیقت سلطنت و انواع آن‏ 
در معنى امامت و خلافت
در اختلاف نظر امت درباره احکام و شرایط منصب خلافت
در مذاهب شیعه درباره حکم امامت 
در تحول و تبدیل خلافت به پادشاهىدر اینکه دولتها پیش از بوجود آمدن شهرهاى بزرگ و کوچک تشکیل مى‏یابند و تأسیس شهرهاى کوچک و بزرگ پس از پدید آمدن پادشاهى است 
در اینکه شهرهاى بزرگ و بناهاى بلند و باشکوه را پادشاهان بزرگ بنیان مى‏نهند 
در مساجد و بیوت معظم جهان 
در اینکه بناها و ساختمانها در میان ملت اسلام نسبت به توانایى آنها و نسبت به دولتهایى که پیش از آنان میزیسته‏اند اندک است 
در اینکه به بناهایى که عرب بنیان نهاده است بجز در موارد قلیلى ویرانى به سرعت راه مى‏یابد 
در اینکه تازیان از همه مردم از صنایع دورترند 
در فن غناء(آواز خوش) 
در عقل تجربى و چگونگى حدوث آن 
در دانشهاى بشر و دانشهاى فرشتگان 
در دانشهاى پیامبران علیهم الصلاه والسلام 
در اینکه انسان ذاتاً جاهل و از راه اکتساب عالم است 
در دانشهاى قرآن از قبیل تفسیر و قراآت 
در علم تصوف 
درباره کشف و ماورای حس 
در کشف و کرامات صوفیه 
در دانش تعبیر خواب 
در علوم عددى 
جبر و مقابله 
در علوم هندسى 
در دانش هیئت 
علم زیج 
در علم منطق 
در طبیعیات (فیزیک) 
در دانش پزشکى 
در علوم ساحرى و طلسمات 
تأثیرات چشم زدن
در دانش اسرار حروف 
در دانش کیمیا 
در تعلیم فرزندان 
در اینکه در میان افراد بشر دانشمندان«فقیهان» نسبت به همه کس از امور سیاست و روشهاى آن دورتر میباشند 
در اینکه بیشتر دانشوران اسلام از ایرانیانند 
در تقسیم سخن به دو فن نظم و نثر