معارف سلطان ولد

معارف 

نویسنده: سلطان ولد
به کوشش: نجیب مایل هروی
ناشر: مولی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 375
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1367 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

معارف به زبان فارسی، اثر بهاء الدین محمد، فرزند مولانا جلال الدین رومی، مشهور به سلطان ولد است. وی همچنان که در طریقت، پیرو پدرش بود، در روش ارشاد و تالیف نیز از پدر تقلید کرده است؛ هم دیوان غزل و رباعی به تقلید از دیوان شمس دارد و هم "معارف" را به نثر، در تقلید از "فیه ما فیه" نوشته است.

کتاب مشتمل بر یک مقدمه و 54 فصل است. مولف، در فصول کتاب، از موضوعاتی همچون، اصل بودن عمل، معنی معراج، نزدیک تر بودن علم به عمل در مقایسه با افعال و اعمال بدنی، حقیقت عمل، برگزیده حق بودن اولیاء ... سخن گفته است.

کتاب توسط نجیب مایل هروی تصحیح و تحقیق شده است. وی، در مقدمه خویش از طریقه مولویه و زندگی و آثار سلطان ولد و نسخه‌های کتاب سخن گفته است. بهاءالدین محمد بن جلال‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد معروف به سلطان وَلَد و متخلص به ولد (۲۵ ربیع‌الثانی ۶۲۳ ق. حدود ۶۰۵ ش. لارنده - ۷۱۲ ق. ۶۹۱ ش. قونیه) فرزند بزرگ جلال‌الدین مولوی - شاعر و عارف نامدار - و جانشین و خلیفهٔ او در طریقه مولویه است. مولانا سلطان ولد را بسیار دوست داشت؛ زیرا همین فرزند او بود که راه پدر را در پیش گرفت و بسیاری از آداب خانقاهی طریقت مولویه را گسترش داد.

با آنکه پس از مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی عده ای به خلیفگی و شیخی طریقت او علم شدند و کسانی چون حسام الدین چلبی (683 م) و شیخ کریم الدین بکتمر (زنده ی 690) مریدان مولانا را دلیل و راهنما بودند و عده ای همچون سلطان ولد به نظم آداب خانقاهی در طریقه ی مولویان، و شرح و توضیح اشارات مولانا اهتمام داشت و راهش را دو فرزند او – عارق چلب (م 719) و عابد چلبی (م 729- سپردند و رفتند، ولیکن بر همگان آشکار است و پیدا، که اندیشه و شیوه عارفانه ی مولانا را آثار خود او همچون مثنوی و دیوان جهانگرد و جهانگستر کردند، و هرچند که پیروان طریقت او و شارحان رموز و اشارات او در نشر سخنان آبدار و اندیشه ی تابناک او بی تاثیر نبودند، ولی هیچ یک از پیروان و خلیفگان طریقتی او و شارحان سخنان او نقشی چونان آثارش نبازیدند و نداشتند.

سلطان ولد به تقلید و اقتداء پدر، آثاری به نظم و نثر انشاء کرده و موجود است معارف مجموعه‌ای از یادداشت‌های وی می باشد که توسط پیروانش جمع‌آوری شده‌است. این کتاب مهم‌ترین منبع شناخت افکار و اعتقادات بهاء، سرگذشت خانواده‌اش و عوامل اثرگذار بر شکل‌گیری افکار مولوی است.