مرامنامه ها و نظامنامه های احزاب سیاسی ایران

مرامنامه ها و نظامنامه های احزاب سیاسی ایران

نویسنده: منصوره اتحادیه ( نظام مافی )
ناشر: تاریخ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 293
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1361 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

دومین دوره مجلس شورای ملی

انقلاب مشروطیت, فصل جدیدی در همه ابعاد سیاسی و اجتماعی و فرهنکی جامعه ایران به ارمغان آورد. دیگر حاکمیت قاعم به یک فرد بنام شاه نبود. واژه رعیت به ملت تغییر یافت و هوییت خویش را با انتخاب و فرستادن آنان به مجلس (خانه ملت) متجلی ساخت. برای تحقیق این تغییرات بنیادی احساس می شد انسجام و مشارکت مردم در قالب احزاب می تواند در مبارزه بی امان با خصم استبداد داخلی و استعمار خارجی ملت را یاری دهد و آنان را در سرنوشت خویش سهیم نماید.

از مجلس دوم بعد از مشروطییت برای اولین باز دو حزب به مفهوم جدید آم یعنی (اجتماعیون عامیون و اجتماعیون اعتدالیون)
حضور خود را اعلام نمودند و با فعالیت خود نقش موثری را در آگاهی مردم بر حقوق حقه خود ایفا کردند. هرچند استبداد رضا خانی فعالیت احزاب را محدود و منفعل ساخت. اما از شهریور ۱۳۲۰ با ایجاد فضای باز سیاسی احزاب مجددا وارد عرصه سیاست شدند تا جاعیکه توانستند در همه ارکان حکومت و جامعه نفوذ کرده و فعالیت مستمری را از خود نشان دهند .

احزاب سیاسی بسیار متفاوتند؛ چه از لحاظ نحوه و علل پیدایش، چه از لحاظ اهداف یا تشکیلات درونی. با مطالعه مرامنامه ها و نظامنامه های احزاب مجلس دوم، می توانیم تا حدی ماهیت آنها را بسنجیم و با احزاب غربی مقایسه کنیم؛ چه در بعضی جهات شباهت دارند و از برخی جهات متفاوتند. احزاب در غرب تدریجا به وجود آمدند. اول احزاب اشرافی و محافظه کار و سپس لیبرال پیدا شدند. احزاب سوسیالیست بعدها به وجود آمدند. در ایران چون احزاب رشد تدریجی نداشتند و نیز به خاطر موقعیت خاص ایران، این جریان برعکس بود. اول احزاب سوسیالیست پیدا شدند و بعد احزاب دیگر...

در سیاست گروه یا دسته یا فرقه ای را گویند که در امور اجتماعی نظرهای مخصوص یک جمعیت یا یک طبقه را تعقیب نماید. طبیعتاً جمعیتی با مشخصات فوق از حالت بی هویتی خارج شده به مرحله داشتن هویت و شخصیت حقوقی پای می نهد. زیرا در حزب اعضاء یا اجزاء تبدیل به کلی می شوند با اهدافی واحد و شکل گرفته از تشکلشان. 

به بیان دیگر حزب ارگانی است اجتماعی – سیاسی یا مردمی که داوطلبانه برای دستیابی به اهداف برخاسته از ایدئولوژی مشترکشان گرد هم آمده باشند. بنابراین چنین جمعیتی به مقتضای طبیعت سیاسیِ هر گونه تشکلی الزاماً باید دارای سه رکن اساسی مرامنامه، اساسنامه و نظامنامه باشند. 

مرامنامه از دو بخش تشکیل میشود: 
نخستین خاستگاه ایدئولوژیکی جمعیت را بیان میکند؛ و بخش دومِ مرامنامه، که میتواند ضمنی هم باشد، روشنگر و توضیح دهنده اهداف حزب خواهد بود. 
رکن دوم هر حزبی اساسنامه است که در واقع می توان بدان شبه قانون اساسی حزبی نیز گفت. اساسنامه شامل نکات اساسی مورد قبول حزب در رابطه با اجتماعی که در آن شکل گرفته و برای رسیدن به اهداف حزب مراعات میگردد، بود. 
رکن سوم نظامنامه حزبی است که این رکن هم به مانند رکن اول به دو بخش، نظامنامه داخلی یا درون گروهی و نظامنامه خارجی یا برون گروهی تقسیم میشود. قسمت اول ناظر بر اجرای مقررات و قواعد و اصولی است که باید از طرف اعضاء رعایت گردد.

بخش دوم مربوط به قواعد و مقررات در چهارچوب ارتباطات حزب با جامعه ای است که در آن به وجود آمده مانند ارتباط با دولت و سایر احزاب و احتمالاً ایجاد رابطه با احزاب بیگانه در راستای نظرات سیاسی و ایدئولوژیکی جمعیتی که شکل گرفته است. مانند احزاب کمونیست اروپا، و یا همچنین ارتباط جمعیت آنارشیست های قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم که از کشورهای مختلف بدلیل ارتباط تنگاتنگی که به لحاظ ارتباطات اجتماعی با یکدیگر داشتند در سطح اروپا و آمریکا اعمال نظرهای اجتماعی – سیاسی می کردند.