مخزن الاسرار

مخزن الاسرار

نویسنده: نظامی گنجوی
به کوشش: عبدالحمید آیتی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 275
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1383 ~ 1373 - دوره چاپ: 10 ~ 4

مروری بر کتاب

با حواشی و شرح لغات و ادبیات و تصحیح و مقابله با سی نسخه کهنسال

از آنجا که در خود کتاب اشاره مستقیم و یا غیرمستقیمی به تاریخ سرایش و یا تاریخ تقدیم اثر به والی آذربایجان (و نه اران) نشده‌است، و همچنین در آثار معتبر دیگر نیز تاریخ دقیق خلق این اثر ذکر نشده، نمی‌توان بیقین تاریخ آن را تعیین کرد.

ولی با توجه به اینکه نظامی تاریخ‌های بسیار دقیق دیگری از آثار ، سن فرزند و ماده تاریخ‌های دیگر در آثار دیگرش می‌دهد، و همچنین با بررسی تاریخ آذربایجان و اران، و مطالعات تطبیقی می‌توان بیقین گفت که خلق این اثر بین سالهای ۵۶۱ و ۵۶۹ قمری می‌باشد (و به احتمال زیاد نزدیک به ۵۶۹ برابر با ۱۱۷۳ میلادی است).

نظامی این کتاب را به «ملک فخرالدین بهرامشاه بن داوود» والی آذربایجان تقدیم کرد.این کتاب دربرگیرنده خواندن مردم به خودشناسی، خداشناسی و گزینش ویژگی‌های پسندیده اخلاقی است و در بحر سریع مسدس (مفتعلن مفتعلن مفتعل) سروده شده.

نگارش منحصر به فرد پنج گنج سبب شده تا حکیم "نظامی"، صاحب سبک به خصوص خود و پیشرو در ادبیات داستان های غنایی به شمار برود. در منظومه ی پنج گنج، اثر "مخزن الاسرار" نخستین مثنوی حکیم "نظامی" و یکی از مصداق های بارز ادبیات تعلیمی محسوب می شود. این مثنوی جاودان با بیش از دو هزار و ششصد بیت، در چهل سالگی شاعر نامی گنجه به پایان رسید و از آن زمان تا کنون همواره به عنوان یکی از مهم ترین آثار منظوم و مکتوب در ادبیات فارسی به شمار می آید. مضمون اصلی کتاب "مخزن الاسرار" دعوت انسان ها به خودشناسی، خدا شناسی و برگزیدن عادات و رفتار پسندیده است.

حکیم "نظامی" بیت آغازین این اثر را با نام و یاد خداوند آغاز کرده است و در ادامه ی این شعر، به یکی از اصول اصلی عرفان و تصوف، یعنی وحدت وجود خداوند و واجب الوجود بودن او اشاره نموده است. "مخزن الاسرار" سرشار از نکته ها و پندهای عرفانی است که در قالب داستان و ادبیات غنایی به مخاطب عرضه می شود؛ این مفاهیم گاه برای خواننده دشوار جلوه می کند که برای تسهیل این مشکل و توضیح صحیح و هر چه بهتر مفاهیم مد نظر حکیم "نظامی"، کتاب "مخزن الاسرار" به "تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی" و به کوشش "دکتر سعید حمیدیان" توسط نشر قطره به انتشار رسیده است. لازم به ذکر است که این تصحیح از کامل ترین نسخه های موجود از "مخزن الاسرار" حکیم "نظامی گنجوی" می باشد.

ای سپر افکنده ز مردانگی
غول تو بیغوله بیگانگی

غره به ملکی که وفائیش نیست
زنده به عمری که بقائیش نیست

مصحف و شمشیر بینداخته
جام و صراحی عوضش ساخته