مختارنامه ؛ مجموعه رباعیات عطار نیشابوری

مختارنامه

نویسنده: فریدالدین عطار نیشابوری
مصحح: محمدرضا شفیعی کدکنی
ناشر: سخن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 492
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1375 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مجموعه رباعیات عطار که خود او، آن را به نام مختار نامه و در پنجاه باب بنا بر مضمون دسته بندی کرده، ‌بیشتر از آثار دیگر عطار لحظه ها و تجارب روحی عطار را به نمایش گذاشته است. ارزش این اثر گذشته از جنبه عرفانی، ادبی و زبانی آن، راه خیام شناسی این رباعیات است چرا که بسیاری از معروفترین رباعیاتی که به نام خیام مشهور شده، در نسخه های قدیمی این کتاب یافت شده که دو قرن بعد از کتابت آن به خیام نسبت داده شده اند.

دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی با تعمق در آثار عطار، به چاپ انتقادی این اثر دست زد و رباعیات را از دو نسخه قدیمی (731 ق) و نسخه صحیح تر مربوط به سال 826 ق و نسخه چاپ سنگی مختارنامه تصحیح کرد. از نسخه های دیگر رباعیات هم استفاده شده ولی نسخه اساس، همان نسخه کتابت شده در 826 ق است.

سخن عطار را، که به حقیقت تریاکیست، با سخن دیگران قیاس نباید کرد که این دو مثلت که از عطار در عالم یادگار ماند: یکی خسرونامه و اسرارنامه و مقامات طیور و دوم دیوان و مصیبت نامه و مختارنامه، در مثمنِ هشت فردوس مُرَبع نشینانِ (عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلین) چون حُجرۂ مُسدسِ نُحل پر شهد میبینند و حال بیننده بالا میگیرد (وَالعَمَلُ الصالِحُ یرفَعُهُ) بلی مُثَلثی که عطار سازد چنین بود و به بوی آن، زهر از تریاک باز توان شناخت و به چاشنی آن نشان آشنائی بازتوان یافت، بیت:

ز جائی می برآید این سخنها   که جای جان و جانان است تنها

این خود فصلی بود از جنس هر فضیلتی که از هر نوع آدمی صادر گردد. اکنون به انصاف بازآییم و دست امید به دریوزه برهنه کنیم باشد که اصحابِ ذوق ما را به دعای خیر یاد کنند وبه ذکر حسن مشرف گردانند تا حق سبحانه و تعالی به واسطه دعواتِ صالحه بیغرض دوستانِ دین خطِ عفو بر جرایدِ جرایم ما کشد، اِنهُ وَلِی الاجابَه

فهرست

باب اول: در توحیدِ باری عز شأنه
باب دوم: در نعت سیدالمرسلین صلی الله علیه و سلم
باب سوم: در فضیلت صحابه رضی الله عنهم اجمعین
باب چهارم: در معانی که تعلق به توحید دارد
باب پنجم: در بیان توحید به زبان تفرید
باب ششم: در بیان محو شدۀ توحید و فانی در تفرید
باب هفتم: در بیان آنکه آنچه نه قدم است همه محو عدم است
باب هشتم: در تحریض نمودن به فنا و گم بودن در بقا
باب نهم: در مقام حیرت و سرگشتگی
باب دهم: در معانی مختلف که تعلق به روح دارد
باب یازدهم: در آنکه سر غیب و روح نه توان گفت و نه توان
باب دوازدهم: در شکایت از نفس خود
باب سیزدهم: در ذم مردمِ ب‍یحوصله و معانی که تعلق به
و...