لیبیدو

لیبیدو

نویسنده: راجر کندی
مترجم: ابراهیم رنجبر
ناشر: نگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 80
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1399 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مفاهیم روانکاوی

لیبیدو چیست؟
این اصطلاح چه سیر تطوری در نظریه فروید داشته است؟
چرا روانکاوی در بریتانیا به نظریه ای بدون میل جنسی بدل شده چندان که می توان شعار «بدون لیبیدو لطفا» را تکیہ کلام بیشتر روانکاوان دانست؟
تبعات این آنکار، حذف یا بی اعتنایی چیست؟

از نظر نویسنده کتاب حاضر، روانکاوی فرانسه با تأثیر گسترده ژک لکان بر اندیشه فرانسوی، صرف نظر از نقش فرهنگ فرانسوی، همچنان جایگاه مرکزی میل جنسی را حفظ کرده است. بنابراین کتابی در دست دارید که به بهانه شرح و بسط مفهوم لیبیدو با روحیه ای انتقادی به جریان مسلط در روانکاوی بریتانیا نیز می پردازد و تقربی آشکار به اندیشه های لکان دارد.

مفهوم لیبیدو را فروید برای جنبۀ ذهنی نیروی جنسی نهفته در تبدلات گوناگون رانۀ جنسی به کار می برد. چنانکه خواهیم دید، لیبیدو مفهومی نظری بود که از اساس برای بیان مشاهدات آسیب شناختی بالینی در بیماران روان نژند به کار می رفت؛ یعنی جایی که تنش های جنسی با انگاره های جنسی دست به دست هم می دادند تا نقشی اساسی در تولید اضطراب و دیگر نشانه های بیماری بازی کنند.

لیبیدو به نحوی فزاینده جایگاه مهمی در نظریۀ فروید پیرامون ذهن و رشد آن، به خود اختصاص داد. فروید رفته رفته، به گردآوردن مشاهداتش از بیماری هایی که بیشتر به روان پریشی نزدیک بودند از جمله افسردگی _ شیدایی، خودبیمارانگاری و پارانویا روی آورد. و وقتی نظریه ای دربارۀ میل جنسی عرضه می کرد که قرار بود هم گستره ای وسیع را در بربگیرد و هم به فلسفۀ باستان مرتبط باشد، اروس جای لیبیدو را که به نوعی با آن درآمیخته بود، گرفت. می توان چرخش فروید در این نظریه را همچون سفری در نظر گرفت که از کاوش در جزئیات زندگی جنسی بیماران شروع شد و به سمت تأمل در باب جایگاه اساسی زندگی و مرگ در وضع بشر رسید.

لیبیدو در نظریۀ فروید مفهومی «کمّی» است مربوط به رانه های جنسی که با ارجاع به مقدار مفروضی از انرژی جنسی، باعث تحریک رانه های جنسی می شود. از سویی دیگر، انگاشتی «کیفی» نیز هست. به عبارت دیگر لیبیدو اختصاصا دربارۀ رانه های جنسی است و آن را نباید با انرژی ذهنی در معنای کلی آن خلط کرد.

به بیان خود فروید، لیبیدو یعنی: نیرویی که از لحاظ کمّی متغیر است و می توان آن را معیاری برای فرایندها و تبدلاتی دانست که در حوزۀ تحریک جنسی رخ می دهند. وجه ممیزۀ لیبیدو در نظر ما، ریشه داشتن آن در انرژی ای است که بایستی زیربنای فرایندهای ذهنی در نظر گرفته شود و بر همین اساس نیز نوعی ویژگی کیفی به آن نسبت می دهیم… تولید، افزایش، رنگ باختن یا جابه جایی آن چه بسا ما را مهیای امکاناتی کند که پدیدۀ روانی و جنسی مشاهده شده را توضیح دهیم