لغت نامه دهخدا ؛ دوره کامل ؛ 50 جلدی

لغتنامه دهخدا

نویسنده: علی اکبر دهخدا
ناشر: دانشگاه تهران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 27000
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1351 _ 1327 - دوره چاپ : 1

مروری بر کتاب 

در پنجاه مجلد صحافی شده 

 نسخه چاپی فعلی لغت نامه دهخدا در ۶۷۲۶۵ صفحه سه ستونی در قطع رحلی با حروف ریز منتشر شده است. لغات با معنی و شاهد نیمی از کتاب و اعلام تاریخی و جغرافیایی نیمی دیگر از آن را شامل می‌شود. کلیه لغات فرهنگ های خطی و چاپی زبان فارسی در این اثر دیده می‌شود و بسیاری از اشتباهات گذشتگان در نقل آن ها تصحیح شده است. بسیاری از لغات ترکی، مغولی، هندی، عربی،فرانسوی، روسی ، انگلیسی، المانی و زبان های متداول دیگر در زبان فارسی نیز در این فرهنگ آمده است.

از دیگر ویژگیهای این لغت نامه، این است که حروف حرکت دار در جلوی هر کلمه برای تلفظ صحیح کلمه در لغت نامه دهخدا وجود دارد. علاوه بر آن یک دوره مفصل دستور زبان فارسی هم در این اثر آمده است. انواع لغات فارسی و محلی، نام شهرها و روستاها، کلمات علمی و شاخص و حتی لغات عربی را می‌توان در لغت نامه دهخدا پیدا کرد. معنای لغوی هرکلمه،کاربرد و طرز صحیح تلفظ آن، اشعار مرتبط با کلمه و بسیاری از اطلاعات دیگر درباره لغت در جلوی هر کلمه در این کتاب آمده است. لغت نامه دهخدا، دایره المعارف و کتاب مرجع علوم گوناگون و لغت نامه است. اسدی طوسی برای نخستین بار کلمه لغت نامه را در لغت فارس به کار برد. دهخدا برای پاسداشت وی این نام را روی اثر خود گذاشت. وجود این کتاب در هر خانه، کتابخانه یا هر جای دیگری نعمت بزرگی است.

لغت نامه ای که دهخدا ۴۰ سال از عمر خود را صرف تهیه و تدوین آن کرده، از حدود چهار میلیون فیش تشکیل شده است که وی شب و روز آنها را تهیه می‌کرد. به گفته خودش و نزدیکانش، دهخدا هیچ روزی از فیش برداری برای لغت نامه غافل نشد. تنها دو روز به علت فوت مادرش و دو روز به دلیل بیماری سختی که داشت از این کار دست کشید. لغت نامه دهخدا نخستین بار در سال ۱۳۱۹ در چاپخانه بانک ملی منتشر شد. این اثر در ۴۸۶ صفحه به چاپ رسید. دهخدا در سال ۱۳۲۴ میلیون ها فیشی را که برای نگارش لغت نامه تهیه کرده بود به وسیله مجلس شورای ملی به مردم ایران هدیه کرد. سپس مجلس شورای ملی در اوایل بهمن ماه ۱۳۲۴ تصمیم گرفت انتشار لغت نامه دهخدا را برعهده بگیرد.

بنابر این گزارش، موسسه دهخدا ابتدا در خانه وی مستقر شد. پس از فوت دهخدا در سال ۱۳۳۴ این موسسه به مجلس شورای ملی منتقل شد. از آن پس هماهنگی و مدیریت لغت نامه دهخدا به وصیت خودش به عهده محمد معین گذاشته شد. پس از درگذشت محمد معین، مدیریت لغت نامه دهخدا را سید جعفر شهیدی، محمد دبیر سیاقی و دیگران برعهده گرفتند. موسسه دهخدا با مصوبه سال ۱۳۳۶ مجلس شورای ملی به دانشگاه تهران منتقل شد. دانشکده ادبیات این دانشگاه مسئولیت انتشار لغت نامه را برعهده داشت. چاپخانه دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۹ به طور کامل لغت نامه را از این دانشگاه جدا و نام این سازمان به موسسه لغت نامه دهخدا تغییر کرد. اکنون موسسه لغت نامه دهخدا در شمیران جنب باغ فردوس مستقر است. این موسسه لغت نامه دهخدا را در ۲۲۲ جزوه منتشر کرد. دولت وقت با تلاش دست اندرکاران این موسسه در سال ۸۵ قصد داشت ماده واحده ای را در مجلس شورای اسلامی تصویب کند. این ماده واحده از مالکیت عمومی لغت نامه دهخدا جلوگیری می‌کرد. مطابق قانون حقوق مولفان و مصنفان مصوب ۱۳۴۸ آثار پس از گذشت سی سال از درگذشت پدید آورنده اش ،تحت شرایطی به مالکیت عمومی درمی آید. مجلس شورای اسلامی این ماده واحده را تصویب کرد.

گروهی از پژوهشگران زبان و ادب فارسی علاوه بر علی اکبر دهخدا و همکاران اولیه اش در بیش از ۶۰ سال در هیئت مولفان لغت نامه دهخدا عضو بودند و به تهیه مواد، تنظیم و همچنین تدوین و تالیف مواد گرد آمده همت گماشتند. از جمله این افراد می‌توان به مرتضی آیت الله زاده شیرازی، حسن احمدی گیوی، محمد استعلامی، احمد افشار شیرازی، عبدالله انوار، حسن انوری، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، احمد بهمنیار، محمد پروین گنابادی، یدالله ثمره، محمد جعفریان، عزیزالله جوینی، عبدالحسین حائری، عباس حکیم، محمد دبیرسیاقی، جلیل دوستخواه، محمد اسماعیل رفیعیان، حسن رهاورد، محمد امین ریاحی، غلامرضا ستوده، سید جعفر سبحانی، علی اکبر سعیدی سیرجانی، احمد سمیعی، رسول شایسته، جعفر شعار، ابوالحسن شعرایی، سید جعفر شهیدی، علی اشرف صادقی ذبیح الله صفا، غلامحسین صدیقی و عبدالعلی طاعتی اشاره کرد. از دیگر افراد این مجموعه می‌توان از علیرضا فیض، رضا قاسمی، یزدان بخش قهرمان، محمد تقی مدرس رضوی، ژیلبر لازار ، منوچهر مرتضوی، محمد جواد مشکور، محمد معین، علینقی منزوی، سید علی موسوی بهبهانی، سعید نجفی اسداللهی و جلال الدین همایی نام برد.