لطائف و ظرائف ادبی

لطائف و ظرائف ادبی

نویسنده: علی نقی بهروزی
ناشر: محمدی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 130
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1342 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ عطف کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

جلد اول از شاهکارهای ادبیات فارسی

هر چند حکایات و لطایف این اثر همهٔ افراد جامعه ـ از حاکمان تا عامهٔ مردم ـ را در بر می‌گیرد ولی توجّه و گرایش مؤلف به مفاهیمی همچون عدالت، ظلم‌ستیزی، تقواپیشگی، گذشت و مدارا پیداست؛ این مفاهیم به‌ویژه در حکایات و لطایفِ مربوط به حاکمان و سلاطین و امرا و ارباب قدرت آشکارتر و ملموس‌تر است. گویا مؤلف خواسته است در ضمن حکایات و لطایف، حاکمان و بزرگان عصر خویش را به دادخواهی و رفق و دیگر ارزش‌های اخلاقی فرا خواند...

...مولانا لطفاله نیشابوری از شعرای معتبر است ولی او را ضعف طالع (بدشانسی) بسیار بوده است. شــاعر بیچاره، این قطعه را در شکایت از بدطالعی خویش فرموده است.

طالعی باشدم که از پی آب
گر روم سوی بحر برگردد
ور به دوزخ روم پی آتش
آتش از یخ فسرده تر گردد
ور ز کوه التماس سنگ کنم
سنگ نایاب چون گهر گردد
ور سالمی برم به نزد کسی
هر دو گوشش به حکم کر گردد
اسب تازی اگر سوار شوم
زیر رانم روان چو خر گردد
این همه حادثات پیش آید
هر که را روزگار برگردد
پس به حال شکر باید کرد
که مبادا بد از بتر گردد

گویند روزی با جمعی از یاران و شاگردان به لب  آبی رفته و جامه ها را شســته در آفتاب افکندند تا خشک شود. مولانا دستاری نیکو داشت که مرتبه اول بود که آن را شســته و در آفتاب جهت خشک شدن پهن کرده بود. ناگاه گردبادی شدید وزید و هیچکدام از جامه ها را متعرض نشــد جز دستار مولانا که آن را به هوا برد و از نظر یاران پنهان گردانید!! یاران هر چند در آن حوالی گشتند آن را نیافتند! وی در آن حــال این رباعــی را فی البداهه در شکایت از روزگار کج  رفتار بگفت:

فریاد ز دست فلک بی سر و بن
کان در بر من نه نو گذارد نه کهن
با این همه هیچ بر نمی تانم گفت
گر زین بترم کند، که گوید که مکن؟!

***

دیگری به اقتضای وی چنین گفته است:
هر کسی را که بخت برگردد
اسب او در طویله خر گردد
ور عروسی کند به شهر زنان
شب اول عروس نر گردد
پس به هر حال شکر باید کرد
که مبادا بد از بتر گردد